Lễ hội đánh cá suối Tháng ba tại Hoà Bình

Lễ hội đánh cá Tháng ba thường tổ chức khi bắt đầu vào mùa mưa, thời điểm này cá đã lớn tránh được mùa cá sinh sản. Trước đây khi còn chế độ Nhà Lang, có quy định các khoang cá (khúc suối có cá), định ra khoang cá của nhà Lang và khoang cá của dân làng. Khoang cá của nhà Lang là khoang suối có rất nhiều cá và không một ai được phép đánh bắt, nếu ai vi phạm thì sẽ bị nhà Lang phạt rất nặng, có thể là phạt trâu, phạt lợn, hay một hình thức phạt nào đó do nhà Lang đặt ra. Mỗi năm nhà Lang chỉ tổ chức đánh cá một lần, không có sự ấn định về ngày, tháng, mà tuỳ thuộc vào thời tiết hàng năm nhưng thường là được tổ chức vào khoảng tháng 3 âm lịch. Khi tổ chức đánh cá, nhà Lang sẽ thông báo cho các Ậu biết và chuẩn bị lực lượng khi đánh cá, các Ậu đuổi cá, sau đó sai những người giúp việc đánh bắt cá cho Lang. Khi đánh bắt được cá, nhà Lang lựa chọn ra những con to nhất và ngon nhất, mời thầy cúng đến để làm lễ, mục đích là nhằm tạ ơn thần linh đã phù trợ cho mường có được một năm no đủ và cầu mong năm sau cá dưới suối sẽ nhiều hơn, con thú trên rừng sẽ đông hơn để cuộc sống của người dân mường bớt đi vất vả. Khi lễ cúng ở nhà Lang đã hoàn tất, nhà Lang sẽ chia cho dân một ít (chủ yếu là cho những người đã tham gia đánh bắt cá cho Lang), số còn lại dùng để tổ chức ăn uống ở tại nhà Lang, chỉ có Lang và các Ậu mới được ăn uống tại nhà Lang.

Sau khi nhà Làng tổ chức lễ hội đánh cá ở tại Khoang cá của nhà Lang thì lúc này nhân dân trong vùng mới được tổ chức đánh cá tại Khoang của dân làng. Theo quy định, mỗi gia đình sẽ cử một người đàn ông tham gia đánh cá, số cá đánh được, một phần sẽ được đem cúng tại Miếu thờ Thành Hoàng làng, sau khi cúng xong sẽ tổ chức ăn uống luôn ở tại miếu thờ của làng, mời quan Lang, Ậu và các chức sắc trong làng tham gia, những người dân tham gia đánh bắt cá cũng được mời ăn. Số cá còn lại, Lang, Ậu cho phép dân làng chia nhau đem về ăn. Người dân các vùng lân cận cũng có thể đến đây đánh bắt cá, nhưng phải nộp lại một phần cho Lang ở vùng này.

Trước đây là lễ hội chỉ có quy mô nhỏ của một làng, nghi trình tổ chức lễ hội chưa thật rõ nét, phần lễ thì tương đối đơn giản, phần hội thì cũng không lớn, theo các cụ kể lại thì chủ yếu là việc tổ chức ăn uống. Tuy thế, Lễ hội đánh cá lại biểu hiện những nét đặc trưng trong sinh hoạt của đồng bào dân tộc Mường thời xưa, vừa đơn giản, vừa mộc mạc nhưng lại mang tính cộng đồng cao.

Lễ hội đánh cá suối Tháng ba ngày nay được chia thành hai phần: Phần Lễ và Phần Hội

Mở đầu là phần Lễ diễn ra trang trọng ở tại miếu thờ xóm Tân Vượng. Thầy mo làm lễ cúng các thần linh phù hộ cho một năm mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, người dân mạnh khỏe và gặp nhiều may mắn. Sau đó, 4 thanh niên khỏe mạnh sẽ khiêng bè (mảng) ra suối, chọn một người có uy tín đại diện của xóm, của xã thực hiện quăng mẻ chài đầu tiên. Theo quan niệm của người dân ở đây, mẻ chài này mà bắt được cá ngay thì trong năm việc đánh bắt sẽ thuận tiện và cũng chứng tỏ suối của bản có rất nhiều tôm cá.

Phần hội được diễn ra tại 3 khoang suối lớn là khoang Trớ, Lở và Ích của suối cái Lỗ Sơn với các nội dung phong phú như: phần thi đua bè của hàng trăm thanh niên các xóm; phần thi đánh bắt tập thể có cả nam giới và phụ nữ cùng tham gia…

Phần hội thu hút nhiều người tham gia

Thời gian lễ hội đánh bắt cá suối được tổ chức từ 3 đến 5 ngày. Người dân sẽ lần lượt tập trung đánh bắt từ khoang dưới lên khoang trên. Mỗi khi có người nào bắt được cá to, hàng trăm người đánh bắt trên khoang sẽ cùng nhau hò reo, chúc mừng, vui vẻ.

Lễ hội đánh cá suối Tháng ba thu hút đông đảo người dân tham gia

Lễ hội đánh cá suối tháng ba được tổ chức trong không khí rộn ràng và vui tươi; nét văn hóa và những giá trị truyền thống độc đáo của dân tộc Mường nơi đây…để lại trong lòng người dân và hàng nghìn du khách đến tham dự những ấn tượng đẹp khó quên./.