Lễ hội Am Chúa tại Khánh Hoà

Theo truyền thuyết được Lễ bộ Thượng thư Phan Thanh Giản ghi lại trong một tấm bia đá từ năm 1856 ở Tháp Bà, Am Chúa chính là nơi phát tích của Bà Po Nagar lúc ấu thơ khi sống với cha mẹ nuôi, còn Tháp Bà (Nha Trang) là nơi thờ Bà khi đã hiển thánh.

 Ngay từ đầu triều Nguyễn- Vua Gia Long, Thiên Y Ana đã được sắc phong là Hồng Nhơn Phổ Tế Linh Ứng Thượng Đẳng Thần và ở tại Am Chúa mỗi khi tế lễ thường được tổ chức theo nghi lễ quốc gia do quan đầu tỉnh làm chủ tế  

Cảnh lễ hội Am Chúa

Am Chúa là một di tích lịch sử văn hoá từ lâu đời của xứ Trầm Hương, nó gắn liền với tục thờ Thánh Mẫu Thiên Y A Na. Cùng với truyền thuyết về Thiên Y Thánh Mẫu, di tích Am Chúa đã thể hiện rõ nét sự giao lưu văn hoá Việt - Chăm.

Thánh Mẫu Thiên Y A Na - Bà Mẹ xứ sở đã khai sáng và truyền dạy cho dân chúng cách làm ăn và sinh sống. Tín ngưỡng thờ Bà Thiên Y A Na được bắt nguồn từ tục thờ Bà Ponagar của người dân tộc Chăm. Hay nói đúng hơn, những người Việt đến định cư ở vùng đất này đã Việt hoá tục thờ Bà Mẹ xứ sở của người dân tộc Chăm bằng truyền thuyết về Bà Thiên Y A Na giáng trần tại núi Đại An và hiển thánh ở Tháp Bà - Nha Trang. Đến nay, ở Khánh Hoà vẫn còn lưu truyền câu nói: “Am Chúa hiển nhân, Tháp Bà hiển thánh” như một lời khẳng định về sự nối liền giữa di tích Am Chúa với Tháp Bà Ponagar.

Không chỉ là một di tích Lịch sử Văn hóa lâu đời, Am Chúa còn gắn liền với lịch sử đấu tranh cách mạng của quân và dân xã Diên Điền nói riêng và huyện Diên Khánh nói chung. Hiện nay, trước sân của am vẫn còn 1 cây mã tiền cổ thụ có tuổi thọ trên 350 năm. Trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp và chống đế quốc Mỹ, cây mã tiền nhiều lần được dùng để làm cột treo cờ để biểu dương lực lượng và khơi dậy truyền thống yêu nước của nhân dân. Sau lưng Am Chúa vẫn còn lưu lại dấu vết của lô cốt, giao thông hào bằng đá do thực dân Pháp xây dựng trong những năm chiếm đóng ở tại đây. Với nhiều giá trị văn hoá và lịch sử cách mạng, vào năm 1999 Am Chúa đã được xếp hạng di tích Lịch sử Văn hóa cấp quốc gia.

Đặc sắc lễ hội Am Chúa

Lễ hội thường được kéo dài từ 3 đến 4 ngày. Lễ hội gồm có 2 phần, phần lễ và phần hội. Sau lễ cầu cúng tôn nghiêm theo nghi thức cổ truyền, chương trình lễ hội gồm có nghi thức lễ, rước lân và biểu diễn múa lân của các đội lân trong và ngoài tỉnh. Bên ngoài hội là những trò chơi dân gian như chơi đu, hò bài chòi… Đặc biệt, trong những ngày này, chương trình hát tuồng và dân ca kịch khu 5 thường xuyên biểu diễn để phục vụ khách tham gia hội do Nhà hát nghệ thuật truyền thống Khánh Hoà thực hiện./.