Đảm bảo không gian cho hoạt động lễ hội ở các tỉnh thành phía Nam

Lễ hội cổ truyền là một loại hình sinh hoạt cộng đồng đang ngày càng chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa và xã hội Việt Nam. Ngoài việc lễ hội là nơi thu hút một số lượng lớn những người tới tham gia thì đó còn là nơi để lưu giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam. Song bên cạnh đó lễ hội cũng chính là nơi nảy sinh rất nhiều vấn đề, hiện tượng tiêu cực, gây nhiều khó khăn trong việc quản lý và phát triển.

Có thể nói lễ hội Bà Chúa Xứ Núi Sam là một trong những lễ hội điển hình tại khu vực miền Tây Nam Bộ nói riêng và khu vực phía Nam nói chung. Nếu khách quan mà nói, thì công tác quản lý, tổ chức lễ hội Bà Chúa Xứ đã được làm rất tốt. Tuy nhiên tình trạng chen lấn xô đẩy giữa các khách hành hương; nạn ăn xin; xe ôm, bán vé số chèo kéo các du khách thập phương; hệ thống hàng quán dịch vụ vẫn còn rất lộn xộn... Bên cạnh đó thì vấn đề vệ sinh môi trường và vệ sinh an toàn thực phẩm vẫn chưa được đảm bảo. Đặc biệt, là việc đốt đồ vàng mã và thắp hương trong khu vực nội tự vẫn được diễn ra rất phổ biến. Một số đồ thờ tự bày trong di tích còn chưa phù hợp.

Lễ hội cúng trăng Ok Om Bok

Đề cập đến vấn đề này, ông Hồ Viết Hiệp, Phó chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang đã cho biết, những tồn tại đã nêu trên hiện đang được chính quyền địa phương xử lý một cách triệt để, mặt khác chính quyền địa phương cũng tăng cường công tác quản lý để đảm bảo an ninh trật tự, văn minh. Qua đó rút ra kinh nghiệm để lễ hội ngày càng có nhiều chuyển biến tích cực hơn, góp phần quan trọng vào việc gìn giữ và phát huy các giá trị di sản văn hóa của dân tộc, nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân, thúc đẩy phát triển du lịch và dịch vụ tại địa phương.

Ngoài những tồn tại mang tính chất “khách quan” cũng cần phải thẳng thắn để thấy được rằng công tác quản lý, tổ chức lễ hội, quản lý tiền công đức... đang nảy sinh rất nhiều bất cập, hạn chế và tồn tại. Đó là nhận thức sai lệch về mục đích của việc tổ chức lễ hội, coi di tích và lễ hội là một nguồn lợi riêng, tập trung khai thác giá trị kinh tế, thương mại hóa các loại hình dịch vụ… đã làm giảm đi giá trị truyền thống của các lễ hội.

PGS.TS Trương Quốc Bình (Viện Văn hóa Nghệ thuật VN) đã cho rằng, hiện nay việc tổ chức lễ hội đang xuất hiện xu hướng nâng cấp các lễ hội lên một tầm cao hơn thành cấp khu vực và cấp quốc gia “thành cái gọi là Festival”. Việc áp đặt những suy nghĩ chủ quan, đưa các yếu tố hiện đại không phù hợp vào nội dung của các lễ hội dân gian, sự can thiệp quá sâu và cụ thể của các cấp chính quyền vào lễ hội đã dẫn đến hiện tượng đơn điệu hóa, trần tục hóa và thương mại hóa lễ hội…

Hiện nay cả nước đã có gần 8.000 lễ hội, 90% là các lễ hội dân gian. Sự phong phú của lễ hội ở Việt Nam vừa là nét đẹp văn hóa dân tộc, lại vừa là một trong những sản phẩm du lịch hấp dẫn du khách nước ngoài. Do đó công tác kiểm tra, đánh giá thực trạng về lễ hội để nhằm phát huy những mặt tốt, khắc phục những hạn chế và tồn tại trong công tác quản lý, tổ chức lễ hội. Qua đó làm cho lễ hội, di sản văn hóa phi vật thể được bảo tồn ngày càng tốt hơn, đáp ứng được nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân.

Theo ông Phạm Xuân Phúc, Phó chánh Thanh tra Bộ VHTTDL, hiện nay cần phải tăng cường hơn nữa công tác quản lý việc tổ chức và quản lý lễ hội. Riêng đối với lễ hội Bà Chúa Xứ Núi Sam cần phải sớm rà soát lại quy hoạch tổng thể và quy hoạch chi tiết cho phù hợp hơn với quy mô. Bởi nếu như không sớm quy hoạch và điều chỉnh lại thì sẽ dẫn đến tình trạng quá tải không phục vụ tốt cho khách thập phương về với lễ hội.

Hội đình Bình Thủy tại Cần Thơ

Ông Trần Minh Chính, Phó cục trưởng phụ trách Cục Văn hóa cơ sở (Bộ VHTTDL) đã cho rằng, hiện nay chúng ta đã có đầy đủ hành lang pháp lý trong việc quản lý, tổ chức và xử lý những vấn đề lệch lạc diễn ra  trong lễ hội. Vì vậy việc quy hoạch lại không gian của lễ hội mới chỉ có thể giải quyết được một số vấn đề, trong khi để đảm bảo được không gian lễ hội, đặc biệt là các lễ hội lớn có liên quan đến vấn đề quỹ đất. Thực tế hiện nay di tích Bà Chúa Xứ Núi Sam đang bị đô thị hóa và phố xá vây quanh… Không riêng gì di tích này mà các di tích khác cũng có không gian rộng lớn như Chùa Hương, Yên Tử cũng đã trở nên chật chội.