Lễ hội đập trống của người Ma Coong tại Quảng Bình

Theo truyền thuyết kể rằng: Ngày xưa vùng đất của những người dân Ma Coong đang ở xuất hiện 1 con khỉ ác mầu vàng, hằng đêm con khỉ thường vào rẫy của bà con dân bản ăn ngô, ăn lúa. Khi con khỉ ác xuất hiện, người dân Ma Coong liên tục bị mất mùa và đau ốm.  Đời sống người dân Ma Coong vì thế nên triền miên đói khổ. Dân làng đã quyết tâm phải đuổi con khỉ ác này đi. Và 1 hôm khỉ ác tìm đến bản, bà con nhân dân đã khua trống đánh chiêng đuổi khỉ, tiếng trống tiếng chiêng của cộng đồng người dân Ma Coong cùng với sự giúp đỡ của Giàng mà con khỉ ác đã phải rời xa vùng đất này và từ đó người dân làm ăn được mùa, con cháu không còn ốm đau, bệnh tật nữa.

Để nhớ công lao của vị Già bản tiên tổ người Ma Coong và cầu cho quanh 4 mùa làm ăn thuận lợi, hàng năm họ tổ chức việc cúng tế linh đình để dâng lên Thần linh những của ngon vật lạ đã sinh lợi được trên vùng đất họ ở. Hoạt động ấy dần dần trở thành một lễ hội lớn của người dân tộc Ma Coong ở đây. Lễ hội đập trống của người dân tộc Ma Coong có từ khi đó.

Suốt cả ngày 16 tháng Giêng, dân bản Cà Roòng  ai ai cũng bận rộn vì tối này là trung tâm của lễ hội đập trống. Những người đàn ông thì lo phần chuẩn bị hội, còn những người đàn bà thì chuẩn bị thức ăn để tiếp đón bà con từ các bản khác đến.

Trước ngày diễn ra lễ hội, người dân ai có gì thì đóng góp nấy cho làng, nhưng không thể không đóng góp gạo nếp để làng nấu rượu hiêng - một thứ rượu được nấu bằng nếp nương cùng với men lá, có màu trắng như sữa, chỉ được dùng cúng và mời các vị khách quý. Còn làng không thể thiếu xôi, gà để làm lễ cúng. Bộ phận chủ lễ thường sẽ có 5 người, họ là những người đứng đầu 5 dòng họ trong vùng, được coi là những dòng họ có công khai phá ra vùng đất mà người dân tộc Ma Coong đang sinh sống hiện nay. Họ được quyền cha truyền con nối để làm chủ lễ hằng năm.

Khi mặt trời khuất bà con ở 18 bản men theo những con đường mòn về đây để dâng lễ, già làng Đinh Cửu bước vào lễ tế cúng đất trời, cúng Giàng mặt trời mọc và cúng Giàng mặt trời lặn mong sao năm nay mưa thuận gió hoà, ngô lúa tốt tươi và tất cả mọi người đều được khoẻ mạnh, không đau ốm.  

Một nghi thức trong lễ hội đập trống của người Ma Coong

Lễ thức của Lễ hội đập trống được diễn ra theo những quy định của dân bản rất nghiêm ngặt và chặt chẽ. Bản trao quyền cho người Già bản già nhất tức là người đã tìm ra miền đất đang ở (trước đây người dân tộc này di trú 3 năm 1 lần do vị Già bản đi tìm đất đẹp, yên ổn và thuận lợi). Theo nghi thức, Lễ hội đập trống được tiến hành theo 2 phần là Phần Lễ và phần Hội.

 Phần Lễ : Trên một khoảnh sân rộng nhất của bản, dưới tán của cây cổ thụ, người làng sẽ dựng 1 dãy nhà tranh nhỏ. Trong căn nhà chính làm nơi hành lễ, treo trang trọng một chiếc trống. Đến đêm, khi công việc chuẩn bị đã xong, mọi người sẽ cùng chờ trăng lên.Khi trăng nhú lên trên rặng núi sau lưng bản, thì đồ vật cúng được mang ra sắp đặt. Mâm cỗ cúng Giàng gồm có thịt gà nấu với chồi cây mây non, rượu hiêng, xôi, cá, ngọn cây mây, khúc thân cây đoác và 1 ít lúa gạo... Mỗi bản sẽ có 1 mâm và trong lễ cúng thì phải có 18 mâm cỗ như thế. Trách nhiệm làm mâm cỗ phải là người nhà của các già bản.

Cá dùng để cúng Giàng được lấy từ khúc suối cấm, đây là khúc ngăn của con suối Aky. Vào khoảng tháng 5 người dân bản sẽ ngăn con suối Aky từ bản Rào Bụt đến bản Nồm và được quản lý rất nghiêm ngặt nếu ai vào đó đánh cá thì sẽ bị phạt rất nặng, khúc suối này chỉ được đánh bắt cá tự do sau khi lễ hội đập trống đã diễn ra. Vào 3 giờ sáng ngày 16, Đinh Xon được người dân bản tín nhiệm sẽ là người thả lưới lấy cá cúng Giàng tại khúc suối cấm Aky.

Khi trăng đã lên ngửa đầu cũng là lúc vào giờ khai lễ. Già làng đọc lời khấn cầu trời đất phù hộ cho những dân bản sống yên lành, làm ăn no đủ và mùa màng bội thu... Xong phần hành lễ, lúa gạo sẽ được ném ra tứ phía, cầu mong thóc lúa về đầy bồ, đầy nương.

Mâm lễ được bày biện để chuẩn bị cho việc cúng tế

Mâm cỗ để cúng Giàng gồm có rượu cần, gà, cá, xôi, ngọn cây mây và khúc thân cây đoác. Mỗi bản có 1 mâm và trong lễ cúng thì phải có 18 mâm cỗ như thế. Trách nhiệm làm mâm cỗ phải là những người nhà của các già bản.Sau vài lượt cúng khấn, già làng phát lệnh và lễ hội đập trống được bắt đầu. Dân bản ùa vào, những khách tham dự cũng ùa vào. Ai ai cũng cố tranh lấy cái dùi để đập trống.

Phần hội: Khi phần lễ kết thúc, cũng là lúc tiếng trống hội mở màn vang lên. Mọi người bắt đầu xúm lại với những ché rượu cần, ché rượu hiên.Những thanh niên khỏe mạnh giành nhau dùi trống và trổ tài đánh trống nhanh, đánh trống mạnh. Những người không tham gia đánh trống thì cầm tay nhau nhảy múa quanh đống lửa đang cháy sáng rực.

Trống hội được làm từ buổi sáng, tang trống thì được làm bằng thân cây gỗ lồi, da dùng để bịt mặt trống được lấy từ da bò, bịt trống bằng những cây mây già và chêm mặt trống cho căng là những thân tre già. Thanh niên thường là người khỏe mạnh nhất đánh trống. Trống phải được đánh cho kỳ thủng trước khi trời sáng mới thôi, trời đất mới chứng giám cho lòng thành của tất cả mọi người và trong năm mới mới được mùa màng. Vừa đánh trống, lũ thanh niên vừa la vang rừng: “Roa lữ Giàng ơi!” (sướng quá, vui quá trời ơi).Trống thủng càng sớm, thì thanh niên càng mau được dắt tay bạn tình vào rừng tình tự.

Ai cũng cố đập cho trống nhanh vỡ để... tự tình

Đêm hội này còn được gọi là đêm “thả cửa”. Nghĩa là tất cả mọi người, không kể lạ quen, người bản này bản kia, tất cả đều được dắt tay nhau vào rừng trò chuyện, tình tự. Khi mặt trống đã bị đánh vỡ, hàng chục thanh niên nam nữ, không chỉ có những người Ma Coong ở Thượng Trạch, mà còn cả những người nước bạn Lào ở các bản lân cận biên giới Việt - Lào cũng dắt tay nhau lẩn vào rừng để tình tự. Chỉ còn những người già, trung niên và trẻ con vui chơi bên bếp lửa, hay nhâm nhi bên ché rượu cần.

Mỗi năm chỉ có 1 ngày, ngày của núi rừng, của những câu chuyện tình yêu.Một đêm không có những ghen tuông , những giận hờn, mà chỉ có yêu thương nồng nàn của đam mê, của men nồng đôi lứa…cho đến buổi sáng mai, khi con gà đã thức dậy gáy vang rừng thì họ mới bịn rịn rời nhau trở về. Những người trẻ hơn thì cùng nhau ước hẹn, chọn ngày để mời bố mẹ, già làng đến nhà cô gái đặt lễ trầu cau...
Khi đống lửa dần tàn, mặt trời dần nhô lên bên kia ngọn núi, thì cũng là lúc lễ hội Đập Trống của người dân tộc Ma Coong kết thúc.

 

lehoi.info tổng hợp