Tết nhảy của người Dao tại Thái Nguyên

Tết Nhảy của người dân tộc Dao (Thái Nguyên) cũng giống như nhiều những dân tộc thiểu số khác, người dân tộc Dao có những cái tết khá đặc biệt mang đậm nét văn hóa truyền thống. Một trong những cái tết độc đáo đó là Tết Nhảy. 

Mục đích chính của nghi lễ này đó là để cầu cúng tổ tiên và cầu khấn tổ tiên phù hộ sang năm mới mọi người trong gia tộc, trong dòng họ đều được mạnh khoẻ, mưa thuận gió hoà cho mùa màng bội thu, gia súc và gia cầm phát triển không bị dịch bệnh… 

Đây là nghi lễ của một dòng họ tổ chức để cúng tổ tiên dòng họ của mình, tất cả mọi công việc đều được tiến hành tại nhà của ông trưởng họ, nơi có để bàn thờ tổ tiên của cả dòng họ. Nếu vì lý do nào đấy mà không tổ chức được ở nhà của ông trưởng họ, thì mọi người trong dòng họ sẽ phải họp bàn và chọn trong dòng họ một người có uy tín và hiểu biết, để đứng ra lo cho công việc này.

Trong việc tổ chức lễ Tết nhảy, nếu dòng họ nào làm, thì phải tổ chức nghi lễ này trong 3 năm liên tục, và ở trong một bản khi có một dòng họ tổ chức lễ tết nhảy thì các dòng họ khác đều không được làm, nếu dòng họ nào có nhu cầu tổ chức nghi lễ này thì phải đợi sau ba năm mới được làm. 

Các chàng trai, cô gái người Dao say mê trong điệu múa Chuông rộn rã

Nghi thức được tiến hành như sau: Một tốp nam thanh niên “sài cỏ” theo sự hướng dẫn của ông thầy cả “chái peng pi” tổ chức nhảy 14 điệu diễn mở đường bắc cầu đưa đón tổ tiên và thần linh về dự tết. Các nam thanh niên sẽ diễn tả hình ảnh mở đường bằng những điệu nhảy. Sau khi đường đã được mở thì cũng là lúc tổ tiên về. Điệu chào bố mẹ và tổ tiên đã khuất là nhảy một chân, đầu cúi, ngón tay trỏ dơ cao; điệu nhảy cưỡi ngựa là điệu diễn tả việc tổ tiên cưỡi ngựa về ăn tết; điệu nhảy múa mời tiên nương, mời tiểu nữ giáng trần được diễn tả bằng điệu múa cưỡi “pe họ” mô phỏng các tiên nương cưỡi hạc bay về; điệu múa mời tổ sư thầy cả về dự tết diễn tả kiểu đi của hổ “mùng hú”… Mỗi điệu nhảy, điệu múa đều có tính hình tượng cao diễn tả cảnh các thiên thần tổ tiên về hạ giới dự tết cùng với con cháu. 

Kết thúc những điệu nhảy mở đường, đón chào tổ tiên và thần linh, cả dòng họ làm lễ rước tượng tổ tiên. Tượng tổ tiên cũng là những tác phẩm nghệ thuật điêu khắc độc đáo của người dân tộc Dao. Tượng được trạm khắc đẹp với trang phục thời cổ xưa, dài từ 20cm đến 25 cm, đường kính thân là 5cm, bàn tay phải của các tượng đều có cầm thẻ bài. Ngày thường tượng được bọc kín bằng vải màu trắng. Ngày tết được con cháu rước xuống làm lễ tắm gội và thay khăn choàng mới. Nước tắm là một thứ nước thơm chế từ vỏ loại của cây “sum mụ”. 

Sau lễ tắm gội cho tượng, các con, các cháu lại tổ chức các điệu nhảy, dâng gà. Ông thầy cả và ba thanh niên tay cầm gà trống vàng, đỏ nhảy theo nhiều động tác dâng gà: có động tác rước gà ở trên đầu, có động tác “vác” gà qua hai vai và có động tác vừa múa vừa vặt đầu gà… Khi cúng tổ tiên xong thì các con các cháu phải tắm rửa cho sạch mình để cùng tổ tiên ăn tết. Màn tắm than chính là 1 điểm nhấn độc đáo. Con cháu nhảy múa quanh đống lửa và sau đó con cháu sẽ dùng tay hất tung than, gio trong đống lửa lên người. Có nơi là tắm nước nóng, thay bằng than, đồng bào sẽ dội nước khoảng 60 đến70 độ lên người.

Độc đáo tết nhảy của người dân tộc Dao

Kết thúc là đến điệu múa cờ. Tết Nhảy là một nghệ thuật tổng hợp các loại hình nghệ thuật dân gian: nghệ thuật âm nhạc, nghệ thuật nhảy múa, và nghệ thuật ngôn từ, kể về công lao tổ tiên đến nghệ thuật tạo hình với các loại tranh thờ, tranh cắt giấy và điêu khắc tượng gỗ.

Theo BaoThaiNguyen