Lễ hội làng An Hải tại Quảng Ngãi

Trong hội làng An Hải đầu xuân phần Lễ là nghi thức rất quan trọng gắn liền với các hoạt động diễn ra ở tại đình làng, bao gồm có các lễ như:  lễ động thổ, lễ tế thần, lễ tỉnh sinh, lễ khai hạ, lễ ra trò… với những nghi thức dâng lễ tế thần trong và ngoài sân đình hết sức trang trọng, thể hiện lòng tri ân của con người nơi đây với thần thánh và phản ảnh tâm thức cầu mong các lực lượng siêu nhiên phù hộ độ trì cho họ có một năm mới no đủ và bình an. Nghi thức tế thần được tổ chức từ ngày mùng 1 đến ngày mùng 7 tháng Giêng trong đình, với sự tham gia của các chức sắc ở trong làng, các vị trưởng tộc của 7 tộc tiền hiền và các vị chủ lân của các xóm ở trong làng do ông Cả làng làm chủ tế.

Một nghi thức trong lễ hội làng An Hải

Mỗi cuộc tế thường có từ 25 người đến 30 người tham gia thực hiện nghi thức tế lễ, bao gồm: chủ tế, bồi tế, học trò gia lễ (hai người dâng đèn và hai người dâng rượu) và đội nhạc lễ…Mỗi cuộc tế được thực hiện theo 3 bước đó là: sơ hiến lễ, á hiến lễ và chung hiến lễ.  Trong lễ tế chính, người chủ tế mặc áo thụng màu đỏ; còn bồi tế, phụ tế thì mặc áo thụng màu đen hoặc màu xanh, đầu đội khăn đóng. Bắt đầu vào buổi tế, những hồi trống, hồi chiêng được gióng lên liên hồi và trong quá trình tế lễ thì đều có nhạc lễ phụ hoạ, đội nhạc lễ gồm có:  phách, tiêu, kèn, trống con, xập xoã, bì và đờn nhị ngân lên những âm thanh réo rắt, tạo nên không khí thiêng liêng và trang nghiêm cho buổi lễ. Trong tiếng chiêng tiếng trống trầm hùng và mùi hương trầm lan tỏa khắp trong không gian lễ, dưới ánh đèn mờ ảo ở trong mái đình cổ kính, tạo nên một không khí uy nghi và trang nghiêm của buổi lễ tế, sau ba tuần rượu (sơ hiến, á hiến và chung hiến) là đến tuần trà và mục đọc văn tế (xướng văn). Sau các nghi thức "chúc vị" (chuẩn bị), "chuyển chúc" (tức là chuyển chúc văn đến vị trí đọc) và "đọc chúc", văn tế được người đọc xướng lên với những âm điệu du dương, bay bỗng và dễ đi vào lòng người. Buổi tế lễ chính thức cũng được tiến hành tuần tự qua 3 bước (sơ hiến, á hiến và chung hiến) và được kết thúc khi các chức sắc ở trong làng, đại diện cho các tộc tiền hiền, hậu hiền, dân làng tới dự lễ thay nhau vào bái kiến trước các ban thờ để tỏ lòng thành kính thần linh và cầu mong sự bình an cho cuộc sống của làng của xã, của gia đình và cho chính bản thân mình. Cứ như thế nghi thức tế lễ tại đình làng được tổ chức hằng ngày, từ ngày mùng 1 đến ngày mùng 7 tháng Giêng.

Sự nghiêm túc lúc làm lễ tại lễ hội làng An Hải

Theo như qui định, khi làng chưa làm lễ động thổ đầu năm thì mọi hoạt động liên quan đến cày xới đất đai đều sẽ bị cấm và tránh những va chạm mạnh vào mặt đất, kể cả khi tế lễ tại các dinh miếu ở trong làng cũng chỉ được sử dụng loại trống nhỏ để đánh, không được sử dụng loại trống chầu, vì sợ vang động đến Thổ thần.

Thông thường lễ động thổ sẽ được tổ chức vào tối ngày mùng 3 tết Nguyên đán. Buổi lễ được tổ chức bắt đầu ở tại đình làng. Tại đình làng người ta tổ chức lễ tế thần linh bằng những nghi thức cúng tế hết sức long trọng với sự có mặt của tất cả các chức sắc ở trong làng, do ông Cả làng làm chủ tế kết hợp với sự thực hiện nghi lễ động thổ của pháp sư (thầy pháp/thầy phù thuỷ). Sau khi tổ chức lễ tế thần trong đình xong, là tổ chức lễ động thổ ở ngoài sân đình.

Để chuẩn bị cho lễ động thổ, ở ngoài sân đình người ta sẽ cắm bốn góc sân đình bốn cây đuốc đang cháy và bày ba bàn lễ vật để tế cáo thần linh theo sự hướng dẫn của pháp sư. Tế ngoài sân là do một vị pháp sư của làng thực hiện - Cả làng và chức vị ở trong làng chỉ chứng kiến buổi lễ. Sau khi các nghi thức tế lễ kết thúc, theo hướng dẫn của người thầy pháp, ông Cả làng sẽ đến hướng đại cát - hướng tốt, xúc một xẻng  đất và đem đến hướng xấu trong năm (đại hung) để đổ. 

Kết thúc nghi thức lễ động thổ ở tại Đình làng, ông Cả làng sẽ gióng ba hồi trống đầu năm để các lăng miếu ở trong làng biết, sau đó các lăng miếu ở trong xóm sẽ tiếp tục làm lễ động thổ. Để làm lễ động thổ tại những dinh miếu của các xóm, ông chủ xóm sẽ dùng đuốc mang ngọn lửa từ đình làng về dinh xóm để tổ chức làm lễ động thổ. Sau khi xong lễ, chủ xóm sẽ đánh ba hồi  trống chầu (trống lớn) để báo hiệu cho các Lân trong xóm biết để tiếp tục làm lễ động thổ và sau đó đánh trống báo hiệu cho dân làng biết lễ động thổ đã được làng và xóm thực hiện. Sau khi làng và xóm làm lễ động thổ xong thì kể từ giờ, ngày đó người dân trong làng mới được ra đồng cuốc xới đất đai.

Ngoài ra, trong Lễ hội đầu năm tại đình làng An Hải còn tổ chức rất nhiều lễ khác trước khi tổ chức hội, như: lễ tỉnh sinh (giết vật hiến tế), lễ ra trò (xin phép thần tổ chức hội hè), và lễ khai hạ (lễ hạ nêu và kết thúc lễ hội).

Cùng với các lễ thức dân gian được tổ chức mang tính tín ngưỡng tâm linh là những trò diễn dân gian cũng hết sức phong phú và hấp dẫn tạo nên 1 Hội làng đầu năm tại đình làng An Hải mang đậm sắc thái văn hóa truyền thống của người Việt như hội đua thuyền tứ linh, những trò diễn dân gian như: Dồi bòng, đu quay, đô vật, trong đó tiêu biểu mang thu hút nhiều người dân trong xã đến tham dự và cổ vũ đó là Hội đua thuyền tứ linh. Hội đua thuyền tứ linh là lễ hội lớn nhất trong năm của nhân dân làng An Hải được tổ chức từ ngày mồng 4 đến ngày mồng 7 tháng Giêng./.