Đặc sắc Lễ hội điện Trường Bà tại Quảng Ngãi

Lễ hội diễn ra trong 3 ngày từ 05 - 07/5 (tức 15-17/4 âm lịch) với nhiều hoạt động đặc sắc thể hiện lòng thờ kính, biết ơn đối với Thánh mẫu Thiên Yana và các vị thần khác được nhân dân địa phương thờ phụng từ hàng trăm năm nay. Các hoạt động chính của lễ hội điện Trường Bà được tổ chức vào ngày 06/5. Đây được gọi là Lễ Lệ xuân Trường Bà- Một trong hai lễ hội được tổ chức hàng năm tại điện Trường Bà.

Múa lân khai hội

Lễ hội được tổ chức thành nhiều phần khác nhau như: cồng chiêng, múa Cadháu, Lễ Mộc Dục, lễ Tế ngoại đàn, lễ chánh tế, Lễ hội hiến trâu. Phần hội với nhiều hoạt động dân gian mang tính đặc trưng riêng như: thi đấu bóng chuyền, thi đấu cờ người, múa lân, hát bội. Lễ hội này chính là sự tích hợp nhiều lớp văn hóa của các dân tộc Việt, Chăm, Cor, Hoa, … được thể hiện qua từng phần lễ và hội.

Tiết mục cồng chiên của người Cor biểu diễn tại lễ hội Điện Trường Bà

Tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ- Giám đốc Sở VH,TT&DL cho biết: Theo nhiều di tích và văn bản để lại, người Chăm đã đến sinh sống tại thị trấn Trà Xuân, Trà Bồng vào khoảng thế kỷ 14-15, và xây điện Trường Bà để thờ phụng, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với thánh mẫu trong việc giúp dân tộc Chăm đi khai hoang, mở đất và sống no đủ.

Tuy nhiên, điều khác biệt của điện Trường Bà ở Trà Bồng so với những điện thờ Thánh Mẫu Thiên Yana trên địa bàn trong và ngoài tỉnh là, người dân địa phương còn thờ phụng 2 vị nhân thần có thật khác trong lịch sử ngoài việc thờ phụng thiên thần Yana.

Ngoài ra, trong các hoạt động lễ hội tại điện Trường Bà còn thể hiện sự giao thoa văn hóa đậm nét giữa các dân tộc anh em. Nếu như Lễ chánh tế, lễ tế ngoại đàn thể hiện văn hóa của người Việt, thì lễ hiến trâu, múa cồng chiêng…cũng tại lễ hội điện Trường Bà lại mang nét đặc trưng của đồng bào Cor địa phương. "Lễ hội Điện Trường Bà" là lễ hội thể hiện thông điệp đầu tiên có nội dung gắn bó, thắt chặt tình đoàn kết giữa các dân tộc trong công cuộc mở mang bờ cõi và phát triển đất nước”- Tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ khẳng định.

Thả chim bồ câu cầu an

Không chỉ vậy, các vật phẩm cống lễ và phần nghi thức được thực thi trong lễ hội cũng mang âm hưởng văn hóa của một số dân tộc anh em khác trong vùng… Do đó, tại lễ hội lần này đồng bào các dân tộc Chăm ở An Giang, Châu Đốc, người gốc Hoa ở Hội An và nhiều du khách thập phương khác cũng tề tựu đông đủ.

Chị Nguyễn Thị Mỹ Linh, quê ở Hội An, Quảng Nam cùng gia đình về dự lễ hội điện Trường Bà chia sẻ: Tôi đã đến Trà Bồng trước đó vài ngày để tham dự và chiêm ngưỡng nét đẹp văn hóa tích hợp của lễ hội. Tôi đã đi nhiều và chứng kiến nhiều lễ hội, nhưng chưa thấy lễ hội nào lại mang tính riêng biệt và có sự phối hợp của nhiều nền văn hóa như ở đây.

Ý thức được ý nghĩa sâu sắc ấy, người Việt, người Cor tại địa phương từ hàng trăm năm nay, luôn phối hợp tổ chức lễ Lệ Xuân và Lệ Thu Trường Bà hàng năm một cách trịnh trọng nhất.

Ông Hồ Văn Nghĩa ở thôn 2, Trà Thủy chia sẻ: Hàng năm cứ đến thời điểm rằm tháng 4 và tháng 8 âm lịch, bà con người Cor chúng tôi lại tụ tập về điện Trường Bà để làm lễ cầu an và thể hiện lòng biết ơn đến các vị thần linh. Mỗi dịp như vậy, chúng tôi đều làm lễ đâm trâu và múa Cadháu, chơi cồng chiêng, dâng vật phẩm của rừng, … Đồng bào Cor từ xưa đến nay vẫn coi lễ hội Trường Bà là lễ hội chung, mang ý nghĩa đoàn kết của nhân dân miền xuôi và miền ngược.

Ông Nguyễn Xuân Bắc- Phó Chủ tịch UBND huyện Trà Bồng cho biết: Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh điện Trường Bà mang tính lịch sử và ý nghĩa dân gian vô cùng độc đáo và cao quý. Việc tổ chức long trọng lễ hội nhằm giúp cho người dân hiểu biết rõ ý nghĩa gắn bó đoàn kết giữa các dân tộc là truyền thống trong dân gian có từ rất lâu đời. Ngoài ra, lễ hội cũng đã thể hiện tốt chức năng trong việc thu hút khách du lịch, góp phần phát triển thương mại- dịch vụ tại địa phương.

Lễ hội điện Trường Bà (Quảng Ngãi) đã mang lại nhiều ý nghĩa cùng giá trị nhân văn và giáo dục sâu sắc. Sự kiện này như là một di tích sống khẳng định tinh thần đoàn kết giữa đồng bào miền xuôi và miền ngược. Với tinh thần đó, di tích lịch sử văn hóa điện Trường Bà và lễ hội hàng năm tại đây xứng đáng được người dân bảo tồn và gìn giữ cho muôn đời sau./.