Hội Phết Hiền Quan tại Phú Thọ

Tương truyền vào năm 16 tuổi Thiều Hoa đến tu tại chùa Phúc Thánh- Hiền Quan. Nghe tin Trưng Trắc dấy binh khởi nghĩa, Thiều hoa đã tập hợp được đội quân 500 người, hàng ngày luyện tập võ nghệ, chơi trò đánh phết, phóng lao, rồi về Hát Môn tụ nghĩa. đứng dưới cờ của Hai Bà Trưng và được Trưng Trắc phong làm “Đông cung tướng quân” lĩnh ấn tiên phong về Luy Lâu đánh Tô Định.

Bình xong giặc, vua Trưng phong thưởng các tướng, Thiều Hoa không nhận quân chức ở triều và xin được về bản xã. Trưng Vương đã ban cho xã Song Quan (Hiền Quan ngày nay) làm thực ấp. Một năm sau thì Thiều Hoa mất, nhân dân đã lập miếu thờ và Trưng Vương ban cho sắc phong là “Phụ quốc công chúa”. Ngày 12 và ngày 13 tháng giêng, nhân dân trong vùng lại tổ chức Hội Phết để tưởng nhớ tới công đức của bà.

Hình ảnh chuẩn bị cho lễ hội cướp Phết

Lễ Hội phết Hiền Quan gồm có 4 phần đó là: Rước kiệu, tế lễ, kéo quân và đánh Phết. Lễ rước kiệu được tiến hành từ buổi chiều ngày 12 tháng giêng. Trên kiệu là các sắc phong, bài vị, quả Phết và quả Chúi được cất giữ trong cung cấm của Đình làng từ ngày mùng 10 tháng 10 âm lịch. Kiệu được khiêng từ Đình ra Đền do các binh sĩ mình mặc áo giáp hộ tống. Sau lễ rước kiệu là đến phần tế lễ. Tham gia tế lễ là một ông Tiên Chỉ và các bậc trưởng lão ở trong làng. Người đọc văn tế là ông bàn thượng, nội dung các bản văn tế được viết trong các sắc phong. Lễ “Khẩn tấu” do ông Tiên Chỉ đọc mong cuộc sống an bình cho tất cả mọi người sau đó là lễ dâng xôi, dâng gà và dâng bánh chưng, bánh dày lên các bậc Thánh hiền. Sau 3 tuần rượu tế là đến lễ kéo quân. Trước lễ kéo quân, đoàn binh sĩ cùng chầu trước cửa Đền để nghe chỉ dụ sau đó làm chia 2 ngả miệng hô vang cả 1 góc trời.

Lễ kéo quân được chia làm 2 đoàn, mỗi đoàn có từ 100 người đến 200 người tham gia. Đi đầu mỗi đoàn là một ông trưởng lão râu tóc bạc phơ, mình quấn khố vàng và đầu chít khăn đỏ tay cầm cờ nheo miệng hô vang, biểu thị sự oai phong của đoàn quân, tiếp đó là đội trống cái, đội trống con gõ theo nhịp phách. Đoàn binh sĩ nam có, nữ có mình mặc áo giáp vàng, đầu đội nón lá và chân quấn xà cạp đeo dày mũi hài tay cầm long đao cờ xuý. Khi đoàn quân gặp nhau thì các binh sĩ tha hồ tranh cướp cờ, tranh cướp long đao. Đoàn nào cướp được nhiều thì coi như đoàn đó thắng rồi lại trở về chầu ở trước sân đền để nhận chỉ. Cứ như vậy, lễ kéo quân được diễn đi diễn lại 3 vòng rồi lại tề tựu giữa sân Đền cùng hò reo vui mừng chiến thắng. Khi lễ kéo quân kết thúc thì cũng là lúc bắt đầu lễ ném Phết.

6 quả Phết được bày tại đền thờ Thiều Hoa Công Chúa

Lễ ném Phết hay còn được gọi là hò Phết diễn ra ở tại một địa điểm đã được quy định trước. Trong lúc 2 đoàn làm lễ kéo quân thì ở tại đền thờ vẫn diễn ra các tuần cúng bái. Các lão bàn thượng khẩn dụ khi nào đủ 3 tuần rượu thì cũng là lúc 2 cánh quân kéo về tới sân Đền. Không gian lễ hội sôi động và huyên náo hẳn lên. Ông Tiên Chỉ “con cả vua” thay mặt cho muôn dân đọc bài hò Phết sau đó ra bãi ném Phết cho muôn dân tranh cướp. Mỗi Hội Phết thường chỉ ném 3 quả Chúi và 6 quả Phết. Tục truyền rằng, nếu chẳng may ai đó bị quả Phết hay quả Chúi rơi vào đầu thì chỉ cần đưa vào cung cấm của Đền để cầu cúng là tai qua nạn khỏi, còn ai đó mà may mắn cướp được quả Phết, quả Chúi thì năm đó họ và gia đình cùng thôn xóm gặp được nhiều may mắn. Chính bởi điều thần bí này mà mỗi khi ông Tiên Chỉ mang quả Phết và quả Chúi ra là có hàng trăm, hàng ngàn người xô vào tranh cướp, đến lúc quả phết được một ai đó cướp được chạy ra khỏi bãi ném Phết mà không có một ai đuổi theo thì Quả Phết tiếp theo sẽ lại được ném ra. Nói về quả Phết và quả Chúi: Quả Phết và quả Chúi thường được làm bằng gốc tre già hoặc gỗ thành ngạnh khô. Quả Chúi nhỏ hơn, đường kính từ 4cm đến 5cm, quả Phết có đường kính từ 6cm  đến 7cm. Hàng năm để chuẩn bị cho Hội Phết, Ban bàn thượng phân công cho 1 xóm phải lo đủ 3 quả Chúi và 6 quả Phết. Quả Phết, quả Chúi được đẽo tròn và sơn son thiếp vàng chờ đến ngày mồng 10 tháng 10 âm lịch thắp hương tại bàn thờ tổ tiên sau đó đem ra Đình giao cho làng. Ban bàn thượng làm lễ cúng tế sau đó cất giữ ở tại Hậu cung Đình làng chờ đến ngày 11 tháng giêng thì rước ra Đền để cầu cúng rồi giao cho ông Tiên Chỉ ( là người được tôn là con trưởng bà Thiệu Hoa)

Cảnh thanh niên trong làng đua nhau cướp Phết

Ngoài phần cướp Phết, lễ hội còn tổ chức các cuộc thi dân gian như làm bánh dầy, nấu cơm, nhưng phần cướp phết là phần vui và cũng quyết liệt nhất

Việc tổ chức lễ hội Phết Hiền Quan hàng năm là để nhân dân ôn lại truyền thống đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc và thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của các dân tộc Việt Nam.