Hội đình Cả tại Phú Thọ

Vào dịp đầu xuân năm mới hàng năm, người dân và du khách thập phương về tham dự hội đình Cả, thôn Phương Xá, xã Phương Xá, huyện Cẩm Khê, Phú Thọ được hòa mình vào không khí náo nhiệt trong lễ rước voi, rước ngưa...

Đình Cả được xây dựng trên một bãi đất rộng, bằng phẳng ở Phương Xá. Đình Cả thờ hai vị Thành hoàng làng là đức vua Muôn Khê và Đương Cảnh Đại vương. Hai vị đều là người làng Phùng Xá có công lớn giúp vua Lý Nhân Tông đánh đuổi quân Tống. Đình Cả cũng thờ ngũ vị Long Vương húy là: Chàng cả Minh Tự, chàng cả Dâm Di, chàng nhị Dâm Vấn, chàng ba Vấn Đôi và chàng út Đối Đầu. Ngoài ra, đình Cả còn thờ vọng bà Đào Tiên công chúa.

Tương truyền, trước kia ở làng Phùng Xá có gia đình bà Nguyễn Thị Nãi. Ngày 3/1, bà sinh đôi được hai người con trai là Muôn Khê và Đương Cảnh. Càng lớn càng thông minh, uyên bác hơn người, văn võ toàn tài. Khi giặc Tống xâm lược nước ta, hai ông cầm quân đánh giặc cứu nước. Dẹp xong giặc ngoại xâm, hai ông trở về làng Phùng Xá mở trâu khao quân sĩ và nhân dân. Ngày 10/3, hai ông hóa tại đây. Nhà vua sắc phong hai ông là Thượng đẳng phúc thân, nhân dân lập đền thờ để tưởng nhớ. Ngũ vị Long Vương phù giúp hai ông được sắc phong nhiều lần, công trạng được ghi "Hộ quốc tế dân".

Hội đình Cả hàng năm có nhiều nghi lễ độc đáo. Đặc biệt nghi lễ tế trâu mang đậm tín ngưỡng nông nghiệp với ước mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Từ những năm 1956 trở về trước, dân làng Phùng Xá mở hội ngày 3/1 (ngày sinh) và 10/3 (ngày hóa) và ngày hiển thánh 10/8. Đêm ngày 2/1 và ngày 3/1, tổ chức cũng lễ, lễ vật gồm xôi, gà. Ngày 10/3, lễ vật cúng trên thượng cúng là gà trống thiến được dân làng tuyển chọn cẩn thận. Đặc biệt trong ngày này có lễ tế trâu. Để chuẩn bị cho lễ tế trâu, dân làng họp bàn phân cho 4 giáp đi chọn mua trâu. Trâu được chọn phải có màu đen tuyền, khỏe và đẹp. Trâu được chọn đem về nhà đăng cai nuôi đến ngày 9/3 dắt ra đình làm lễ sát sinh. Lòng trâu được đem nấu chín để cúng tế vào đêm 9/3.  Lễ vật cúng xong được đem chia cho dân đinh 4 giáp. Đêm hôm đó có hát ca trù. Sáng ngày 10/3, dân làng tổ chức rước kiệu từ đình Cả ra đền Nghè. Trong đám rước có một con voi và một con ngựa đi trước (gọi là rước voi, rước ngựa). Trong hội đình Cả có nhiều trò chơi dân gian hấp dẫn như: đánh vật, chọi gà...

Lễ hội đình Cả được tổ chức trang trọng, hoành tráng thể hiện văn hóa cội nguồn trong tiềm thức của người dân nơi đây.