Hội vật đuổi giải đình Vĩnh Mỗ tại Phú Thọ

Vĩnh Tề là vùng đất cổ có tên là kẻ Mạc, là vùng đất văn hiến, giàu truyền thống khoa bảng. Chỉ riêng thời Hậu Lê, Vĩnh Tề có tới 3 tiến sĩ là Nguyễn Như Thức (đỗ đệ tam giáp đồng tiến sĩ), Nguyễn Tự (đỗ đệ nhị giáp tiến sĩ) và Nguyễn Văn Oánh (đỗ đệ táp giáp đồng tiến sĩ).

Đình Vĩnh Mộ thờ thần hoàng làng là Nguyễn Như Kỳ thời Hùng Vương thứ 18 có công cùng Tản Viên Sơn Thánh đánh đuổi giặc Thục. Ông cũng là người có công chiêu dân, khai khẩn lập ra ấp Thanh Hà. Để tưởng nhớ công ơn to lớn của Nguyễn Như Kỳ, người dân lập miếu thờ ông ở trong đê sông Hồng. Đến thời Lê Mạc, người dân trong vùng dựng ngôi đình thờ ông ở trung tâm thôn Vĩnh Tề.

Hội vật đuổi giải đầu xuân đình Vĩnh Tề là lễ hội truyền thống tưởng nhớ những trận chiến của quân sĩ, đồng thời thể hiện tinh thần thượng võ của người dân Vĩnh Tề. Ngày 7/1 bắt đầu vào đám. Tất cả các xóm trong thôn Vĩnh Tề đều dâng lễ vật cúng Thần gồm thủ lợn, bánh trái, hoa quả... Dân làng rước kiệu về xóm Dương Khuê (nơi tập trung quân linh đi đánh giặc Thục). Sau đó, tổ chức những trận đấu vật giữa các xóm có treo giải. Xóm Nguyễn Xá có hội vật "đuổi giải" rất độc đáo. Phong tục này có nguồn gốc từ việc rượt đuổi quân giặc ra khỏi làng. Lệ này kéo dài đến ngày 11/1 thì kết thúc. Hội vật đuổi giải đình Vĩnh Mộ có đặc trưng khác với tất cả các hội vật khác trên cả nước. Đuổi giải chính là nét đặc biệt làm cho hội vật Vĩnh Mộ trở nên độc nhất vô nhị. Sau trận chung kết đến phần đuổi giải. Đô vật giành chiến thắng tuyệt đối, người thắng cuộc phải leo lên cột cờ giật lấy giải rồi cắm đầu cắm cổ chạy ra khỏi làng. Dân làng đuỏi theo, đến khi người thắng cuộc nhảy xuống nước thì dân làng mới không đuổi nữa. Nếu người cầm giải quay đầu lại thì sẽ bị người dân đánh đòn, năm đó không gặp may mắn.

Hội vật đuổi giải Vĩnh Mộ là một trong những lễ hội truyền thống độc đáo ở Phú Thọ. Lễ hội bị gián đoạn hơn 60 năm, đến năm 2010 được khôi phục lại.