Lễ hội vật trâu giằng búa. tại Phú Thọ

Tương truyền, Đào tướng quân là một vị tướng to cao lẫm liệt, sức khỏe phi thường, đa mưu, nhiều kế, vào trận tả xung hữu đột và trí dũng thông minh, phi thường. Sau các trận đánh thắng, tướng quân thường khao quân, cho quân lính giằng búa đê đập đầu trâu rồi giết mổ, đồng thời sẽ ban thưởng cho ai giằng được búa. Nhân dân thôn Bến Bây tâm niệm: Đào tướng quân là một vị thần rất linh thiêng.

Để có được ngày hội này, cả dân làng phải chuẩn bị rất công phu cùng với những quy định rất chặt chẽ, trước hết, đó là việc đi tậu trâu và chăm sóc trâu. Khi ấy, Thôn Bến Bây sẽ chia làm 4 dâu, người cao tuổi nhất ở trong thôn sẽ được đứng dâu nhất. Dâu nhất năm ấy được đăng cai cho mọi việc lễ hội ở trong năm, từ việc mua giữ trâu cho đến việc mua sắm mọi lễ vật tính từ rằm tháng chạp năm trước đến sáng ngày mùng 2 tết Nguyên Đán là ngày cầu chính. Trâu được tậu về nhà ông "đăng cai" đúng vào ngày rằm tháng chạp. Gia đình ông "đăng cai" làm ván lễ, để lễ thành hoàng và cầu mong cùng gia đình trông nom, gìn giữ trâu thờ được mạnh khỏe và béo tốt. Cúng lễ xong, ông đăng cai nổi chiêng, nổi trống báo cho dân làng đến chiêm ngưỡng trâu thờ. Hàng ngày, theo thứ tự đã được định trước, các gia đình lần lượt cắt cỏ, lấy rơm sạch, nước uống và tắm rửa cho trâu bóng nhẫy, ngày này qua ngày khác cho đến sáng ngày mùng 2 tết.

Dắt trâu ra đình thờ để làm lễ cúng thành hoàng gồm có 8 người trai tráng tuổi từ 18 đến 30, gia đình không có tang ma, bản thân không có khuyết tật và có đạo đức phẩm chất tốt. Họ không chỉ là trai trẻ, khoẻ mạnh mà hình thể còn phải nở nang, cân đối, trông giống như một dũng sĩ. Họ phải được kiêng kỵ sạch sẽ từ nhiều những ngày trước, không được nói năng khiếm nhã và tròng ghẹo phụ nữ. Sáng ngày mùng 2 tết, mặc dù có những năm vào ngày mưa rét lạnh, nhưng 8 trai tráng này vẫn phải tắm rửa sạch sẽ ở tại giếng của làng. Những trai này phải cởi trần, mặc quần dài trắng sắn ống thật cao và chân đất, đầu đội khăn xanh bỏ mối - sau gáy lưng thắt bao xanh có mối bỏ bên phải. Để chống rét, họ phải xoa các bắp thịt cho nhau, vỗ ngực và làm những động tác cho người hồng hào, có người còn phải uống nước mắm để chống rét. Họ tập trung ở nhà ông đăng cai để ăn bánh lọc. Ông đăng cai đã chuẩn bị 2 mâm sà có sơn son thiếp vàng. 1 mâm để ván thờ gồm có xôi nếp trắng, 1 con gà thiến chín, 1 mâm rượu, 1 bát nước, đĩa trầu cau và hương nhang, đèn nến, có người cầm tàn che. 1 mâm đựng trầu cau do các gia đình trong thôn góp lại và cũng có người cầm tàn che. Mọi việc chuẩn bị xong, thì ông chủ tế mặc áo thụng xanh, quần dài trắng chỉnh tề vào xin đem trâu ra đình để làm lễ.

hình ảnh chọn trâu chuẩn bị cho lễ hội

Từ nhà đăng cai, đoàn người dắt trâu ra đình, người đi đầu tiên là một người đứng tuổi, cao đẹp thuộc dâu nhất, cầm đóm bằng những cây cỏng (cây chít) được chẻ làm đôi, bỏ ruột, bóc bẹ nhẵn nhụi và đã được chuẩn bị từ trước. Người thứ 2 thuộc dâu hai cầm gươm. Người thứ 3 thuộc dâu ba cầm búa thờ - búa có cán dài khoảng 70cm, người đi thứ 4 thuộc dâu tư cầm trống khẩu - trống có hai mặt làm bằng da, đường kính mặt trống khoảng 30cm, tang trống được làm bằng gỗ mít, sơn son vẽ rồng, tất cả những người này đều ăn mặc thống nhất - khăn đội đầu bằng vải đen bỏ mối phía sau, áo the mặc ngoài áo dài trắng, ngoài cùng là áo nỉ đỏ có rồng chầu, hổ phục, thắt lưng xanh bỏ mối phía phải, quần trắng và chân đất. Tiếp theo sẽ là vị chủ tế, rồi đến ông đăng cai, tiếp theo nữa là người đội các mâm cỗ thờ và các quan viên mặc quần áo chỉnh tề và cuối cùng đó là 8 người dắt trâu chia thành 2 bên, mỗi bên là 4 thanh niên đối diện nhau. Đi đầu cầm chạc trâu là 2 thanh niên dâu tử. Khi ra khỏi nhà đăng cai, tất cả hàng ngũ được chấn chỉnh lại thành 1 hàng dọc thẳng tắp với quần áo đủ các mầu. Đến cửa giữa đại bát, người cầm đóm đạp mạnh vào cửa đình, cửa mở toang ra, các cửa khác được trai tráng trực sẵn nhấc ra và xếp gọn gàng vào 1 chỗ. Người cầm đóm đi tiếp vào hậu cung, cửa cung đình được mở hết, các mâm thờ được đặt lên sập thờ. Các công việc chuẩn bị cho lễ cầu đã xong, các quan viên vào chiếu tế. Đoàn dắt trâu đứng nghiêm trang ngay giữa sân đình, dân làng vây quanh, đông chật hai bên tả mạc. Tất cả chờ tế xong sẽ dắt trâu ra bãi vật.

Một nghi thức trong lễ hội

Cuộc tế lễ bắt đầu, ông chủ tế vào tế, các quan viên cũng lễ theo, sau đó lần lượt 4 người cầm đóm, gươm, búa và trống vào lễ, cuối cùng là 8 trai tráng dắt trâu thay nhau vào lễ. Sau khi lễ xong, ông chủ tế cầm bát rượu từ trong hậu cung ra, dừng bước trước đầu trâu khấn vái rồi đổ rượu vào đầu con trâu. 8 người được lệnh dắt trâu ra bãi vật. Người ta dùng 2 thòng lọng to cho trâu bước vào tròng rồi cùng nhau hô to vật đổ trâu.

Có 1 tráng sĩ ở trong số 8 người này được cử vào lĩnh búa thờ tại cung đình. Khi lễ tạ thành hoàng xong, ông chủ tế trao búa thờ, người lĩnh búa chạy 1 mạch ra bãi vật. Ra giữa bãi vật, búa được tung lên cao, thế là hội giằng búa được bắt đầu. Một cuộc giằng co, dượt đuổi, trèo kéo, tiếng trống, cùng với tiếng hò reo cổ vũ của người dân vang lên từng hồi. Sau một hồi lâu giằng búa, ban tổ chức nổi chiêng để chấm dứt cuộc chơi này và cho mổ trâu để sắm cỗ thờ vào sáng ngày mùng 3 tết.

Theo: vanhoavietnam.vn