Lễ hội Rước Chúa Gái tại Phú Thọ

Chuyện kể rằng, do mang lễ vật đến trước Thủy Tinh, Sơn Tinh đã được đón Ngọc Hoa về làm vợ. Lễ rước dâu được tổ chức theo phong tục dân tộc và nghi lễ rất trọng thể, từ nhà cô dâu ra đến Đình Cả để dân làng làm lễ tạ. Tạ xong thì cô dâu được đưa lên kiệu rước qua làng Triệu Phú để đưa về núi Tản theo đường sông Hồng. Đến cây hương đầu làng, vì thương cha nhớ mẹ cô dâu đã không đi nữa, dân làng phải làm lễ tế Thành hoàng ở tại cây hương. Tế xong họ làm trò diễn theo các tích: Lấy tiếng hú, tế lợn và chạy địch, tế sóc và trình voi ngựa, chạy tùng dí, lễ hạ điền và các trò bách nghệ khôi hài… để vui lòng nàng công chúa và để nàng ưng thuận tiếp tục đi về nhà chồng.

Thời phong kiến tự chủ, ngoài những nghi lễ cầu tế hàng năm ở các Đền trên núi Nghĩa Lĩnh và ở trong ngôi đình Cả, nhân dân hai làng Vi - Trẹo còn tổ chức lễ Rước Chúa Gái và diễn trình theo các tích xưa. Thường cứ đến ngày 25 tháng chạp hàng năm, cả 2 thôn đều cử ông Từ lên làm lễ để mở cửa Đền nhưng thôn nào có đền thì thôn ấy cúng. Sau khi làm lễ ở trên núi xong, cả hai thôn về đình Cả bàn nhau ngày cầu cúng và bàn nhau mở hội Rước Chúa Gái.

Kiệu rước Chúa gái trong Lễ hội

Nếu nhất trí là năm đó rước Chúa Gái thì cả 2 thôn sẽ cùng về dự kiến chọn Chúa Gái và sau đó tiến hành chọn cử Chúa Gái. Tiêu chuẩn rất đơn giản nhưng phải chọn lựa thật kỹ càng, đó phải là người con gái xinh đẹp, chưa có chồng và tuổi từ 18 đến 25, gia đình phong quang (không có tang chế), là con nhà có chức sắc. Gia đình có con là Chúa Gái thì phải xếp dọn nhà cửa thành nơi thờ kính, may sắm quần áo đẹp và đồ nữ trang cho con. Trước ngày rước 1 tuần, nhà chúa Gái được dân làng trang trí, treo đèn, kết hoa, lập bàn thờ và chăng vải đỏ tựa như nhà lầu của công chúa Ngọc Hoa - Tiên Dung thờ ở Đền Giếng. Chúa Gái từ chiều 30 tháng chạp đến ngày mùng 7 tháng giêng không được đi ra ngoài, mọi nhu cầu ăn uống và sinh hoạt đều do các nữ tỳ - cũng là những cô gái chưa chồng, xinh đẹp, nhà không có tang - phục vụ.

Nghi lễ Rước Chúa gái được thực hiện trang nghiêm, thành kính

Ngày rước Chúa Gái cũng chính là ngày hội làng He. Chúa Gái đi có cờ dong trống mở và cùng rước kiệu với chúa gái có kiệu văn rước sắc và kiệu bát cống rước cổ vật. Nghi trượng là nghi thức rước trọng thể, có đủ các loại cờ, trống, chiêng, tàn, tán, lọng, bát biểu, voi gỗ, ngựa gỗ, kiếm gươm và giáo mác… Trong đám rước có phường Đồng văn hóa trang làm nhiều trò như: Câu cá, trình nghề và múa. Khi kiệu Chúa Gái đến gần Đình Cả thì có thêm 2 voi và 4 ngựa (đều được làm bằng giấy phát; xương bằng tre nứa; có đủ yên cương và to như voi, ngựa thật) chờ sẵn cùng đi.

Đông đảo người dân tới tham dự lễ rước Chúa Gái

Sau khi tế lễ Thành hoàng, dân làng diễn nhiều trò vui như: Săn lợn, chạy tùng dí, chạy địch và diễn trò bách nghệ khôi hài…để công chúa không buồn bã nữa mà vui lòng lên kiệu về với chồng trên núi Tản sông Đà. Lễ hội với không khí vui tươi, không chỉ thu hút nhân dân 2 làng Vi - Trẹo mà còn thu hút đông đảo du khách thập phương trong và ngoài huyện tới tham dự hội. Chính vì vậy mới có câu rằng:

“Vui nhất là hội Chùa Thầy

Vui thì vui thật, không tầy hội He”