Về Nam Định trẩy hội Phủ Giầy tháng ba

Phủ Giầy có tên gọi cổ là Kẽ Giầy. Cho tới khi Liễu Hạnh được suy tôn là Mẫu Nghi thiên hạ, Chế Thắng Hoà diệu đại vương và được sắc phong là Thượng Đẳng Tối Linh Thần, thì Kẽ Giầy được đổi tên thành Phủ Giầy (có khi ghi là Phủ Dầy hoặc Phủ Dày). Tương truyền Thánh mẫu Liễu Hạnh giáng sinh tại đây, bà là người sáng lập nên Đạo Mẫu và trở thành Mẫu Đệ nhất Thượng Thiên - người đứng đầu và có quyền uy tối cao nhất trong hệ thống tín ngưỡng Điện Thần Việt Nam. Quần thể Phủ Giầy gồm có 21 công trình kiến trúc nhưng quan trọng nhất là hệ thống đền thờ Thánh mẫu Liễu Hạnh và tứ phủ công đồng như phủ Vân Cát, phủ Tiên Hương, lăng bà chúa Liễu Hạnh, chùa Linh Sơn, đền thờ Lý Nam Đế, Công Đồng từ. 

Đoàn rước kéo dài hàng km

Lễ hội Phủ Dầy diễn ra trong 10 ngày với các nghi lễ như sau:

- Mồng 1: tổ chức Lễ nhập hội. Họ Trần Lê (họ của Mẫu Liễu) vào lễ tại phủ Chính, rồi sang lễ ở nhà thờ họ Lê ở phủ Nội, phủ Ngoại. Cùng ngày, cũng làm lễ nhập hội và làng lo việc tế tại phủ Vân Cát.

- Mồng 2: Làng cử hành cuộc lễ vào buổi tối và làm lễ rước nước kèm theo có đuốc thắp sáng. Nước được lấy vào chính sứ đem về tắm tượng Thánh Mẫu gọi là lễ mộc dục.

- Mồng 3: Ngày giỗ Mẫu Liễu Hạnh, xưa kia được cử hành như quốc tế. Lễ vật gồm có: một con lợn sống, 100 bánh dầy to, hương, hoa. Ngày nay, ở phủ Vân Cát cũng tổ chức lễ như bên Tiên Hương, nhưng không phải là quốc tế. Song cỗ cũng lớn gồm: một lợn luộc (tam sinh), một bò thui, một trâu thui, cũng hàng trăm cặp bánh dầy và hương hoa.

- Mồng 4 và 5: Chức sắc các làng tiếp tục tế lễ theo thứ tự định trước.

- Mồng 6: tổ chức rước Thánh Mẫu từ phủ Tiên Hương đến chúa Gôi. Trong hội có nhiều đám rước, nhưng chỉ có đám rước này là quy mô lớn nhất. Đám rước rất trang trọng, dài tới gần 1 km, biểu hiện ở thành phần dự lễ và nghi thức tiến hành: Mẫu Liễu (Đạo Tứ Phủ), Nhà chùa (Hoà Thượng), quan chức cao cấp và những người hành nghề ma thuật, phù thuỷ, cùng tín đồ các đạo. Bên cạnh đó còn có các đội múa sư tử, múa rồng.

Nghi thức cúng tế trong lễ hội Phủ Giầy

- Mồng 7, 8, 9: Diễn trò kéo chữ: Đây cũng là một nét độc đáo của hội Phủ Giầy. Mỗi lần xếp chữ cần khoảng trên 100 phu cờ, ăn mặc đồng phục, đầu chít khăn đỏ, mặc áo vàng, quần trắng, xà cạp đỏ, thắt lưng xanh. Mỗi người đều cầm một cây gậy khoảng 2 m. Người điều khiển trò chơi được gọi là tổng cờ. Bắt đầu vào cuộc, chủ lễ xin Mẫu “ra chữ”, sau đó lệnh cho tổng cờ điều khiển phu xếp chữ theo chủ đích như “Thiên hạ thái bình”…

Trong những ngày hội, nhân dân còn tổ chức nhiều hình thức vui chơi khác như hát trống quân, hát tuồng, hát chèo và các cuộc thi đấu mang tính thượng võ.

Hội Phủ Giầy, Nam Định còn là hội chợ hàng năm. Dân trong vùng thường đưa các mặt hàng thủ công mỹ nghệ ra bày bán, trong đó có những hàng cao cấp như bàn ghế, giường, tủ chạm trổ công phu, liễn đối, hoành phi, đồ gỗ khảm xà cừ, … Đây còn là dịp để du khách thưởng thức những đặc sản nổi tiếng nơi đây.