Lễ hội làng nghề mộc cổ truyền Ninh Xá ở Nam Định

Đền Ninh Xá là nơi thờ Lương Bình Vương, An Nhu Vương, là những vị con vua Hùng về trấn trị vùng đất Đại An, giúp dân Ninh Xá khai khẩn, trồng lúa, trồng dâu nuôi tằm dệt vải và Lão La đại thần Ninh Hữu Hưng, ông tổ của nghề đục chạm đồ mộc. 

Theo sử sách ghi lại, trong một lần đi phò giá vua Lê Hoàn cày tịch điền, lúc về qua sông sắt, vua cho đậu thuyền rồng lên thăm đền thờ Lương Bình Vương và An Nhu Vương. Thấy cảnh đền điêu tàn, Ninh Hữu Hưng bèn xin vua ở lại sửa đền và sửa chùa Phúc Lê (tức chùa Ninh Xá). Sau này, thấy nơi đây đất đai trù phú nhưng dân cư còn thưa thớt, ông bèn đưa họ hàng từ Ninh Bình về đây khai khẩn mở trang ấp và dạy dân nghề mộc, chạm để kiếm sống. Sau này, những người dân theo ông về đây sống đều đổi sang họ Ninh nên vùng đất này có tên là Ninh Xá.

Ngày mùng 4 tháng 6 năm 1019, ông qua đời tại Ninh Xá và hưởng thọ 81 tuổi. Con cháu cùng dân làng đã đưa thi hài ông về quê an táng tại chân núi Xương Bồ (Ninh Bình), đồng thời tôn làm vị tổ nghề mộc, thờ tự tại đền Ninh Xá.

Lễ hội  làng nghề mộc cổ truyền Ninh Xá được tổ chức với các nghi thức tế lễ và rước kiệu. Nét độc đáo nhất của lễ hội này là nghi thức “Kéo lửa Khai hội” được tổ chức vào ngày chính hội mùng 6 tháng 3 âm lịch. Sau hồi trống khai hội, một vị cao niên trong làng sẽ phát lệnh cho trai làng, kéo lạt giang cọ vào thanh xoan ngâm để tạo nhiệt. Nhiệt truyền rồi làm cháy bùi nhùi làm bằng rơm khô. Cụ già sẽ lấy ngọn lửa vừa phát sinh thắp hương cho cả làng làm lễ dâng hương. Sau đó bát hương sẽ được chuyển lên kiệu rước với ý nghĩa thành tâm tưởng nhớ đến sáng kiến tạo ra lửa của cụ tổ nghề Ninh Hữu Hưng. 

Sau phần lễ là phần hội với nhiều trò chơi dân gian phong phú, đặc sắc như tổ tôm điếm, kéo co, hát đúm, đánh đu, thi kéo lửa... thu hút đông đảo mọi người tham dự.