Lễ hội cầu mưa của người Chăm - Vân Canh tại Bình Định

Để cầu mưa hay mừng mưa, đồng bào người Chăm sẽ làm lễ riêng, trên nương rẫy của mình. Hoặc nếu trời nắng hạn quá lâu, cả làng (Plây) sẽ phải làm chung một lễ, cả làng sẽ chuẩn bị và cùng góp lễ vật để cúng. Đồ lễ Plây trước hết, làng sẽ cử người để dựng một đài dâng lễ vật, trên đài sẽ bày 1 con gà trống, 1 bình rượu, 1 vòng sáp ong để đốt và 1 bát gạo. Đài dâng lễ vật sẽ được đặt trước sân nhà của già làng hoặc tại bến nước của làng. 

Đài và án sẽ được dựng lên từ bốn gốc cây Pay Ch'panh (cây gạo). Phần trên là án và phần dưới sẽ là đài, do các nghệ nhân trong làng trang trí những họa tiết được cách điệu từ hoa văn theo mô típ người Chăm có tên gọi Pơrưng, hay những tua rua. Bên cạnh đó sẽ là một cây Nêu vươn cao, tạo thành một đôi cánh chim (loài chim tượng trưng cho sự yên bình của người dân đồng bào Chăm H'roi). Đó là một cách để người dân nơi đây thể hiện thông điệp cầu cho sự yên bình của dân làng. 

Lễ từng nhà (lễ mừng mưa): Sẽ do từng nhà tự chuẩn bị lễ vật để cúng trên nương rẫy của mình. Khi hạt giống đã trỉa xuống đất, chủ nhà sẽ làm lễ cầu mưa để cầu cho hạt giống ở rẫy mình sẽ nẩy mầm và tươi tốt. Ngày giờ sẽ do chủ nhà tự chọn sau khi đã trỉa giống xuống. Chủ nhà cũng thu dọn cây, rồi vun một đống đất ở rẫy, đống đất có đường kính khoảng 50cm, cao khoảng 30cm. Ở giữa chôn một cây tre rừng, phần gốc của nó được chôn dưới đất, phần ngọn sẽ được chẻ làm 4 nhánh tỏa ra bốn hướng đông tây nam bắc để đón nước mưa. Trên phần ngọn tre được chẻ làm tư đó, chủ nhà sẽ gác dàn đặt lễ vật gồm có: 1 con gà trống (con gà là đại diện cho sự bền bỉ, dẻo dai trong cuộc sống), 1 bình rượu nhỏ,  1 đấu thóc (có nơi dùng gạo) và 1 vòng sáp ong để đốt. Bên cạnh gốc tre sẽ đặt một cái cuốc nhỏ được buộc vào gốc tre. Bên cạnh đó, người ta sẽ mang từ 7 đến 9 cái ống nứa nhỏ bằng ngón tay và cắm xung quanh một gốc cây rừng đã bị cháy trên rẫy, sau đó rót nước đầy vào các ống tre này với với ngụ ý nước đã về tới rẫy, nước sẽ  làm mát đất. Nội dung lời khấn cầu của chủ nhà. 

Già làng và người dân đang cử hành nghi lễ cầu mưa

Lễ chung cho cả làng (Plây), lễ cầu mưa: Khi nắng hạn kéo dài, dân làng Plây mới cầu chung một lễ, lễ do già làng (người được kính trọng nhất trong tộc họ) sẽ đứng ra điều hành. Công việc chuẩn bị lễ vật xong sẽ bắt đầu lễ cúng, chiếu cói mới (chưa dùng) sẽ được trải ra ngay phía dưới đài và án. Ở giữa chiếu sẽ đặt một chiếc đĩa có đựng hai đồng xu để khi khấn xong sẽ gieo quẻ âm dương, xung quanh chiếu có các ché rượu cần. Số người tham gia làm lễ cúng phải là số lẻ và do làng chọn, từ 3 đến 5 người (hoặc từ 7 đến 9 người) kể cả lễ vật cũng được sắp theo số lẻ để đến khi cầu Giàng cho thêm chẵn là vừa đủ. Trong các lễ thức, đồng bào người Chăm bao giờ cũng chỉ mong cầu là vừa bụng - không tham nhiều, sợ lấy nhiều thì lần sau xin trời sẽ không cho… Trong số người tham gia lễ cúng, dân làng sẽ lựa chọn một người có uy tín, sau đó người đó sẽ ngồi trên đài để tượng trưng cho người của Giàng (trời). Bên dưới già làng sẽ bắt đầu khấn cúng. 

Người dân Chăm múa xoang Ch'yong với hy vọng đất trời sẽ ban cho mưa thuận gió hòa

Kết thúc lễ Plây: Kơtoong và dàn chiêng sẽ nổi lên giai điệu A Tonh Ch'yong e pla (Chào trời-chào khách). Trai, gái trong làng sẽ nhịp nhàng nhảy múa theo chiều ngược chiều kim đồng hồ. Tư thế của họ là để tượng trưng cho mây bay,  gió thổi, sấm nổ để đón chào những hạt mưa từ "người của Giàng" đang ngồi trên đài đổ xuống… Người làm lễ cúng cùng với già làng sẽ chia lễ vật cho thần linh. Mọi người cùng ăn uống, nhảy múa. "Người của Giàng" sẽ vẩy nước xuống dưới khiến mọi người ướt và rải những hạt thóc xuống… Dân làng tin rằng trời sẽ chấp thuận cho mưa, và vui vẻ vào hội. Dân làng uống rượu và cùng nhau múa xoang Ch'yong với niềm tin trời sẽ ban cho mưa thuận gió hòa để dân Plây có nước sản xuất.