Hội Chùa Thú tại Tân Yên tỉnh Bắc Giang

Trong ngày hội xuân vào 21 tháng giêng, người dân từ các làng, các xã lân cận nô nức kéo nhau về làm lễ dâng hương bái Phật, cúng quan quan Thái Bảo và Phán Thú (triều Lê). Lễ dâng hương của các đoàn hành hương chủ yếu là lễ chay, có hoa quả, đèn hương... Các bà vãi, các đoàn đi quy đến từ các bản có tâm thành kính dâng lễ, tụng kinh, cầu tài lộc, và cầu bình yên cho gia đình, và cầu cho xã hội an bình.

Chùa Thú, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang.

Trước đây, trong hội chùa Thú còn có tục đua ngựa, nhưng ngày nay đã không còn. Sách Địa chí Tân Yên có chép rằng: “Đua ngựa: được tổ chức vào mùa xuân, dân làng khi vào đám mở hội. Các cuộc đua được coi là sân quần ngựa, nằm trên một khoảng đất không rộng trước đình Lý Cốt (Phúc Sơn), chùa Thú (Việt Lập) ở xóm Khủa (Tân Trung).

Đông đảo người dân đến dâng hương tại chùa Thú

Sân quần ngựa có một đường rộng chạy bao quanh một quả đồi, trên đường đua sẽ đặt một chướng ngại vật là những cây cầu tre bắc ngang trên độ cao bằng đầu ngựa. Sắp bắt đầu cuộc thi, ông Cai đám tiến đến gần điểm xuất phát đã đặt sẵn hương án và đầm cờ. Ông Ca sẽ thắp hương làm lễ, sau đó tuyên bố lý do tổ chức cuộc đua rồi nổi trống đốt pháo do 2 kỵ thực hiện, sỹ điều khiển sẽ mặc quần áo nai nịt gọn gàng, đầu chít khăn và ngang sườn có thắt một cái bao. Pháo nổ vừa xong thì hai chàng kỵ mã cũng bắt đầu thúc ngựa lao vào phía trường đua. Đến chỗ vật chắn (gần đích) người đua ngựa phải cúi rạp người xuống và thúc ngựa vượt qua chướng ngại vật. Ai nhanh hơn và không làm rơi vật chắn sẽ là người thắng cuộc.

Hội đua ngựa truyền thống

Cuối tháng 3 cũng là thời điểm cuối mùa xuân và cũng sắp sang hè, lúc ấy thời thiết thường có mưa rào; trời trong sáng, gió nam thổi đều làm diều sáo ở các làng quê vi vu trên không, rất êm đềm và thi vị. Hội thi diều ở chùa Thú cũng được mở ra trong bầu không khí ấm áp và tươi vui như vậy. Khi diều bay đã lên, đã đậu mọi người cùng ngồi nói chuyện vui ngắm diều, uống trà, uống rượu, vị quan Phán Thú với nhiều suy ngẫm ly kỳ, đầy chất dân gian độc đáo.