Lễ Tằng Cẩu của người Thái Đen tại Yên Bái

Cô dâu được Nai cẩu búi tóc

Cô dâu sẽ được búi tóc ngược lên tên đỉnh đầu trong lễ Tằng Cẩu, để thông báo cho mọi người biết rằng mình đã có chồng. Lễ Tằng cẩu phải được thực hiện theo từng bước rất cụ thể, chặt chẽ và độc đáo.

Lễ vật nhà trai chuẩn bị cho cô dâu gồm có: 1 sải khăn piêu, khít, đôi vòng tay và hoa tai bạc, nhẫn bạc hoặc nhẫn vàng, chiếc gương nhỏ, trâm cài tóc, chiếc lược sừng và 1 lọn độn tóc đem sang nhà gái để tặng cho cô dâu.

Trong ngày làm lễ Tằng cẩu, nhà trai sẽ cử một đoàn đi sang nhà gái gồm có những thiếu nữ trẻ đẹp và những thiếu phụ khỏe mạnh, tháo vát, am hiểu sâu sắc phong tục, tập quán và thông thạo những động tác búi tóc ngược cho cô dâu mới. Phía nhà gái cũng phải có số người tương ứng, trong đó sẽ có hai thiếu nữ làm phù dâu, thường là người bạn thân của cô dâu.

Cô dâu chuẩn bị gội đầu trong lễ Tằng Cẩu

Các bước tiến hành lễ, đầu tiên sẽ là phần gội đầu cho cô dâu, hai cô gái là phù dâu sẽ giúp cô dâu xoã tóc và gội đầu bằng Nặm Khảu má (nước ngâm gạo nếp) được đựng sẵn trong ống tre nứa cùng với nước đun lá xả, lá bưởi, hương nhu, tre ngà, long não. Bởi theo người Thái Đen tâm niêm rằng dưới làn nước trong mát của dòng suối, nước suối sẽ cuốn trôi được tất cả những gì mòn cũ của những ngày quá khứ và để được nhẹ nhàng, thanh sạch bước qua một cuộc sống mới. Sau khi, gội đầu xong, cô dâu sẽ vấn tóc quanh đầu và cùng chúng bạn trở về bản.

Từ chân cầu thang, cô dâu được đón rước và bước chậm rãi từng bậc để lên nhà sàn. Đến Tang chan (ngoài sàn) cô dâu sẽ ngồi vào giữa một hàng ghế mây và hướng về phía mặt trời mọc. Hai thiếu nữ phù dâu cùng phụ giúp nâng khay đựng đồ trang sức do nhà trai mang sang.

Tiếp đó, Nai cẩu (là người được chọn để Tằng cẩu cho cô dâu) sẽ đứng ở phía sau lưng cô dâu, nhẹ nhàng chải tóc cho cô rồi dùng hai tay vuốt ngược tóc từ phía sau gáy lên kèm theo những lọn tóc độn và búi cuốn chặt lại từ trái qua phải hoặc ngược lại. Khi búi tóc đã hoàn thành. Nai cẩu khẽ nâng chiếc trâm bằng bạc xuyên qua búi tóc để giữ cho cẩu không thể xổ rối tung và chiếc trâm bạc nhìn xinh xắn nổi bật trên nền đen óng mượt của búi tóc cô dâu mới.

Khi lễ Tằng Cẩu xong, Nai cẩu khẽ cất tiếng hát những lời hát dặn dò yêu thương và chúc mừng hạnh phúc cho tình yêu đôi lứa “Mái tóc dài, chải cho mượt/ Búi ngược lên thành “Tằng cẩu”/ Từ nay về sau, người đã có chồng/ Nước không đổi dòng/ Lòng không đổi hướng, con ơi”.

Cô dâu được bà mối tằng cẩu cho trước khi sang nhà chồng

Lễ Tằng cẩu được người Thái đen rất coi trọng, bởi nó sẽ để lại dấu ấn rất quan trọng trong suốt cả cuộc đời người phụ nữ dân tộc này.

Dân tộc Thái là dân tộc có vốn văn học cổ truyền quý báu với kho tàng thần thoại, truyền thuyết, cổ tích, ca dao, truyện thơ…cùng với nhiều điệu múa (khắp) độc đáo như: múa sạp, xoè Thái. Và có một nét văn hóa độc đáo, làm nên nét riêng có của vùng núi rừng Tây Bắc đó chính là Lễ Tằng Cẩu của người Thái Đen./.