Lễ hội đền Nhược Sơn tại Yên Bái

Quang cảnh đền Nhược Sơn

Đền Nhược Sơn thuộc thôn Ngọc Châu xã Châu Quế Hạ, đây là đền thờ ngài Hà Khắc Chương, là một nhân võ tướng thời Trần đã có công đóng góp to lớn trong việc trấn giữ vùng biên cương phía bắc, trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ hai, đã đuổi quân nguyên từ tỉnh Phú Thọ theo đường Sông hồng lên tỉnh Yên Bái, tới Châu Quế Thổ tức Châu Quế Hạ ngày nay, Hà Khắc Chương đã chiêu mộ thêm thổ binh địa phương tiếp tục truy kích địch, đóng bè mảng đem ra cắm chốt tại cử Ngòi Thác Nhược, để phục kích quân địch, sau một tuần quân địch đã lọt vào trận địa mai phục. Quân ta từ mọi hướng xông ra và phá tan quân địch. Trong lúc quyết chiến Hà khắc Chương đã bị thương nặng và chết. Thi hài của  Hà Khắc Chương được đưa sang sông chôn cất tại cửa thác Nhược Sơn.

Đền Nhược Sơn được đặt quay mặt ra hướng Bắc, đền có hình thể không đều và kết cấu theo kiểu chữ đinh, trên mặt bằng tổng thể được chia thành hai phần là phần kiến trúc chính và phần kiến trúc phụ, với diện tích mặt bằng là 191,44 m vuông. Trong đền có khoảng trên 10 di vật gồm các ô chữ, chuông đồng, bát nhang và tượng Hà Chương được đúc bằng đồng cao 28,5cm rộng 9 cm, nặng 67 kg.

Lễ hội đền Nhược Sơn

Lễ hội đền Nhược Sơn sẽ được tổ chức gồm 2 phần chính đó là phần lễ và phần hội.

Phần lề: ngoài những tiết theo kiểu thờ thánh mẫu, ở đây đáng chú ý còn có lễ Tứ Viết được tổ chức mỗi năm hai lần vào ngày 20 tháng 1 và 20 tháng 9 (Âm lịch), tiếng Tày được gọi là "phá lường" (tức: lên đồng).

Ngày 20 tháng 9, tương truyền đó là ngày Hà Chương mất. Nhân dân sẽ làm cốm cúng và bàn công tác trù bị chuẩn bị cho việc đón du khách thập phương tới hương khói, thờ cúng Ngài.

            - Thời gian là từ 5 giờ sáng đến 5 giờ chiều.

            - Thành phần gồm các cụ tiên chỉ, chánh tổng, phó lý, bá hộ…

            - Từ 5h sáng, lính dõng sẽ chỉ đạo việc mổ lợn (lợn từ 60 đến 70kg, không quy định lợn đen hay lợn trắng). Lợn sẽ được mổ tại bờ sông Hồng, tiết được chia thành 12 chậu (để cúng Long vương ngay tại thác Nhược Sơn) (có băng ghi âm kèm theo - xem mục IX - hồ sơ ảnh và băng tư liệu).

            - 6h sáng, bà con dân bản sẽ đem bánh dày và cốm (được đựng trong coóng) dâng lên quan lớn Nhược Sơn.

            - 9h sáng, lễ chính sẽ diễn ra, ông thầy mo đọc bài văn tế gồm 7 tuần, với nội dung: tưởng nhớ công lao của ngài và cầu cho nhân dân được no ấm và hạnh phúc.

            - 10h sáng, ông thấy mo cúng xong, bộ phận nhà lân (nhà khách) sẽ làm cơm phục vụ khách mời và du khách thập phương về dự lễ hội.

            - Ngày 20 tháng1 (Âm lịch) khác với ngày 20 tháng 9 ở chỗ: mổ lợn sẽ được thay bằng mổ trâu, phần lễ và phần hội cũng giống như ngày 20 tháng 9.

Lễ do các “giai chay, gái tịnh” trong trang phục dân tộc Tày dâng lên quan ngài.

 Phần hội:

            - Thời gian là từ 10h sáng tới 5h chiều.

            - 10h sáng, các hoạt động trong sinh hoạt lễ hội sẽ diễn ra đồng loạt như: hội múa xoè, hội ném còn, hội đại yến, hội hát đúm…

            - 10h sáng, hội múa xoè được tổ chức ngay tại sân đền. Dân làng phải diện trong những bộ quần áo dân tộc xoè ngay trước đền. Ông thầy mo sẽlà người  xoè trước, mỗi bài xoè có từ 6 đến 7 người cùng xoè, mỗi người sẽ đeo 10 quả nhạc vừa xoè vừa hát những bài hát mang nội dung cầu mùa.

            - Từ 11h đến 5h chiều, hội hát đúm (hát đối), hội đánh yến, hội ném còn được tổ chức tại sân đền.

            + Hội đánh yến: quả yến sẽ được làm bằng lá của cây dứa dại, được tết từ 4 cái lá và  buộc 3 chiếc lông cánh gà. Người đánh yến sẽ chuyền cho nhau, nếu người nào đánh rơi quả yến sẽ bị đấm một phát nhẹ.

            + Hội ném còn: được chia làm 2 đội, một bên là nam và một bên là nữ, ailà người ném thủng vòng còn sẽ được Lý trưởng được thưởng bằng hiện vật. Cây nêu cao từ 15 đến 20m, vòng còn từ 20 đến 25cm, được dán bằng giấy màu đỏ mặt hướng ra bờ sông (đầu sông thì ném xuống và cuối sông lại ném lên). Quả còn được làm bằng vải, bên trong đựng hạt bông và được gói thành hình vuông, bốn góc đều trang trí thành những tua đỏ xanh. Tua được làm bằng dây dài 70cm, được tết từ lạt nứa và thắt thành 7 đốt bằng vải đỏ, xanh, vàng, tím (tượng trưng cho 7 vía của ngài). Thầy mo sẽ là người khởi xướng cho việc ném còn. Dưới chân cột còn có một mâm xôi và gà để cúng thổ địa.

            + Hội hát đúm (hát đối): nhân dân các bản sẽ hát đối với nhau những bài hát với nội dung hỏi thăm sức khoẻ và chúc nhau làm ăn phát đạt.

            - Kết thúc phần lễ hội (5h chiều), lý trưởng, bá hộ sẽ công bố và có lời cảm ơn tới nhân dân và du khách thập phương./.

Du khách thập phương đến lễ hội đền Nhược Sơn