Lễ hội Kỳ Cùng – Tả Phù tại Lạng Sơn

Nô nức trảy hội Kỳ Cùng - Tả Phù 

Lễ hội đền Kỳ Cùng -Tả Phủ bắt đầu từ ngày 22 - 27 (tháng Giêng âm lịch). Các hoạt động chính của lễ hội là lễ khai hội và lê tế tạ ơn. Với sự đổi thay của thời gian, lịch sử, đền Kỳ Cùng cũng đã có sự thay đổi, pha trộn giữa nét truyền thống và hiện đại. Tuy nhiên, lễ hội vẫn giữ được những nét truyền thống có từ thời xa xưa.  

Theo sách "Đại nam nhất thống chí”có ghi, “Đền Kỳ Cùng ở xã Vĩnh Trại - Châu Thoát Lãng (nay là tỉnh Lạng Sơn). Đền Kỳ Cùng rất linh thiêng nên mỗi khi sứ bộ đi qua đây đều sửa lễ cáo yết rồi sau đó mới sang đò.” Theo truyền thuyết, đền Kỳ Cùng trước đây khi mới được xây dựng thờ thần Giao Long. Nhưng qua quá trình biến đổi và tác động của lịch sử, đền đã thay việc thờ thần Giao Long bằng thờ quan Tuần Tranh, một vị quan thời nhà Trần vốn có nhiều công lao dẹp giặc nhưng bị oan khuất nên đã nhảy xuống bến đá sông Kỳ Cùng tự vẫn. Ông đã ngự tại đền Kỳ Cùng được nhân dân tôn làm thần sông và sau này ông được vị quan nhà Lê là Thân Công Tài minh oan. Để cảm tạ công lao to lớn của Thân Công Tài nên hàng năm vào mùa hội Kỳ Cùng, quan Tuần Tranh phải đi kiệu đến đền Tà Phủ (là nơi thờ tự Thân Công Tài, cạnh phố chợ Kỳ Lừa) làm lễ tạ ơn. Những người tham gia rước kiệu gọi là  "Đồng Nam" là những thanh niên trai tráng mặc trang phục lộng lẫy. Một tốp  “Đồng Tử” là thiếu niên mặc đồng phục khiêng đỉnh hương trầm, có đội múa rồng, múa sư tử vây xung quanh. Đoàn rước đi vòng qua các dãy phố, cứ đến ngã ba, ngã tư lại thực hiện động tác quay vòng, thu hút sự quan tâm chú ý của du khách. Khi kiệu rước qua trước cửa nhà mình, nhân dân các dân tộc sinh sống trên địa bàn thành phố Lạng Sơn tùy điều kiện mà sắm các mâm lễ, sản vật to nhỏ dâng lên quan lớn Tuần Tranh.

Lạng Sơn: Nô nức trẩy hội Kỳ Cùng – Tà Phủ 

 Phần hội còn có các trò chơi dân gian như chọi chim,  cờ người, đẩy gậy... Đặc biệt ngày 23, 24 tháng giêng có diễn ra  trò chơi đốt đầu pháo. Các đầu pháo theo thứ tự 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10 (không có số 7 vì người dân quan niệm số 7 không tốt). Đầu pháo có gắn đầu kim loại, được cuốn vải cẩn thận. Sau khi rước ra sau đền làm lễ cúng thần mới được đem ra đốt. Khi pháo nổ, vòng kim loại bay lên không trung rồi rơi xuống, mọi người cùng tranh nhau cướp đầu pháo. Những ai tranh được đầu pháo thì đem đến trình với thần Đền và nhận phần thưởng của Ban Tổ chức lễ hội. Sau đó, những người thắng cuộc mang đầu pháo về thờ tại gia đình để cầu may mắn, bình yên.

Lễ hội đền Kỳ Cùng - Tà Phù là một hoạt động văn hóa tín ngưỡng dân gian độc đáo, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, đã và đang ngày càng khẳng định là điểm đến hấp dẫn của người dân Lạng Sơn và du khách cả nước.