Lễ hội Hát Đúm ở Thủy Nguyên tại Hải Phòng

Theo tục truyền, ngày đầu tiên của hội hát đúm cũng chính là ngày những cô gái của Tổng Phục được phép tháo bỏ chiếc khăn mỏ quạ bịt trên mặt trong suốt cả năm xuống. Chính vì thế, hội hát đúm ngày xuân ở Thủy Nguyên cũng được coi là ngày hội mở mặt. Trong những ngày hội, các chàng trai và cô gái của Tổng Phục (trước đây là 3 xã Phả Lễ, Phục Lễ và Lập Lễ thuộc Tổng Phục) sẽ tập trung lại để hát đúm tại khu vực sân đình Phục Lễ, đây một trong những ngôi đình lớn của Hải Phòng.

Hát đúm cũng có khi tổ chức ở một địa điểm ở trên đường đi hay ở ngoài cánh đồng khi những chàng trai và cô gái trẻ trong Tổng Phục mặc những bộ quần áo truyền thống trong ngày hội gặp gỡ nhau. Họ sẽ nắm lấy tay nhau rất say sưa và cùng hát đối những làn điệu giao duyên để thể hiện khát vọng về một tình yêu đôi lứa bền chặt thông qua những câu hát trữ tình mang đậm chất dân gian của vùng quê Thủy Nguyên.

Bài bản của lối hát đúm rất phong phú và đa dạng. Trước tiên, khi nam nữ mới gặp nhau sẽ hát những câu hát chào, câu hát mừng. Sau đó có thể biểu diễn các câu hát hỏi, hát đố, hát huê tình, hát họa, hát cưới... và cuối cùng sẽ là điệu hát ra về.

Hát đúm được kéo dài từ lúc sáng cho tới trưa, từ trưa cho đến tối. Giữa các canh hát với nhau, các cô gái sẽ mời trầu nước, tặng vật kỷ niệm cho các chàng để bày tỏ lòng mến mộ. Buổi chiều , các cô sẽ mời các chàng trai về nhà mình và cùng ăn bữa cơm đầu xuân để đôi bên biết nhà cửa và có có khi hát tới khuya. Cứ tiếp tục như vậy, ngày này rồi qua ngày khác, cuộc hát đúm kéo dài cho đến ngày Mồng 10. Qua những buổi hát đối giao duyên, nhiều đôi trai gái đã kết nhau và rồi cuối năm lại nên duyên chồng vợ.

Hát Đúm là một làn điệu dân gian cổ truyền của vùng quê Thủy Nguyên

Bởi vì có tục lệ này mà các cô gái ở Thủy Nguyên cô nào cũng thuộc các bài hát ví để vào mỗi dịp lễ hội gặp các chàng trai mời hát thì mới hát và mở khăn. Hát ví thông thường chỉ dựa vào 2 thể thơ song thất lục bát và lục bát. Tuy không có nhiều làn điệu, thế nhưng đề tài lại rất phong phú, đòi hỏi người hát phải có kỹ thuật về đối đáp.

Trong ngày tổ chức hội “Hát đúm”, tại sân chùa Phục Lễ sẽ có nhiều bàn hát đúm được bày ra, mỗi bàn sẽ kê 2 bộ tràng kỷ đối diện nhau. Giữa bàn bày sẵn các hộp trầu và khăn tay được thêu cành hồng (tặng phẩm). Một bên là các chàng trai, một bên là các cô gái ngồi ra 2 bên dãy tràng kỷ. Mặt đối mặt, tay trong tay. Thường thì cả 2 bên trai gái vào hát đều di chuyển để nếu khi có một ai đó hát bí hoặc bị hỏi, đố mà lúng túng không trả lời được thì sẽ ra hiệu người kia để hát đỡ, và gỡ thế bí cho. Khi hát còn có nhạc bát âm. Hai bên trai gái sẽ hát đối đáp qua lại. Bên nào mà không đối đáp được sẽ là bên thua. Đây giống như là một hình thức để thử tài văn chương, và kiến thức của nhau, ướm lời yêu đương được "tìm hiểu" bằng nghệ thuật, phải thuộc làu các tục ngữ và các truyện tích.

Nam nữ hát Đúm giao duyên trong ngày xuân

Hát đúm vui nhất là vào ngày hát giã đám. Lúc này họ sẽ trao giữ các kỷ vật cho nhau, nấn ná cho đến tận đêm khuya, mà đưa ra toàn là những bài hát hay, và mới nhất từ nỗi lòng sâu kín của chính họ. Ngày hôm đó cả hai bên cũng ít hát đối đáp mà chỉ toàn là hát các bài trữ tình,lưu luyến, bâng khuâng… Những thương nhớ, yêu đương, sự chia ly, xa cách, những lời hứa hẹn, sự đợi chờ,  hy vọng… Họ mong đợi cho một mùa hội sau, để lại được say đắm trong ngày hội, để được nghe tiếng hát của nhau.

Vào những ngày xuân, hát đúm dường như trỗi dậy với một sức sống mới đã tiềm ẩn từ rất lâu trong tâm trí và trong tấm lòng của những người dân của quê hương hát đúm. Các chàng trai và cô gái vẫn còn say sưa trong những làn điệu hát đúm của ngày xuân.