Lễ hội Đổ Giàn tại Bình Định

Theo người già trong làng cho biết, lễ hội Đổ giản gồm hai phần :

 Phần lễ, khoảng 2-3 giờ sáng ngày rằm sẽ bắt đầucử hành lễ rước nước, lấy nước từ sông Kôn, cách đó vài cây số về phía thượng nguồn ở một đoạn sông sâu, nước phải trong sạch nhất. Nước được đựng trong một cái chum đất mới sạch sẽ sau đó được đặt trên kiệu hoa còn được gọi là Long Đình, có nhạc, cờ phướn, chiêng trống… Ban lễ sẽ rước nước về để dâng lên bàn thờ Phật ở chánh điện và các bàn thờ ở hai bên tả hữu. Mờ sáng ngày rằm sẽ tiến hành nghi lễ rước Phật, có chiêng, có trống, cờ phướn, học trò gia lễ đi hai bên của kiệu hoa, đi giữa là ban tế lễ. Bắt đầu từ chùa Hội Quán đi qua các chùa của người Hoa nằm trong phố cho tới chùa Phổ Tịnh là chùa Phật để thực hiện lễ rước Phật, thỉnh thầy, thỉnh kinh. Hai bên dãy phố, các hộ dân đều thiết hương án, lễ vật bày trước sân, khi đoàn rước Phật đi qua thì chủ nhà sẽ ra cắm hương lên kiệu hoa. Bắt đầu khai lễ tại khu chánh điện, tiến hành thủ tục cung nghinh chức sự (kinh sư, chủ sám, thuyết pháp  công văn…) và trình tự khai kinh, tụng kinh, niệm kinh, trai đàn và cúng chẩn sẽ diễn ra suốt ba ngày đêm.

Phần hội được tổ chức khá công phu và tốn kém. Một khán đài (giàn) làm bằng gỗ và tre được dựng ngay trước cổng chùa. Khán đài cao hơn 2m, chiều rộng mỗi bề sẽ là 4m đủ để đặt hương án, lễ vật có tam sanh  bò, heo, dê) và hoa quả, trên giàn lễ chỉ có ban lễ đứng cúng lễ, các học trò gia lễ, áo mão tùy theo chức sự của nghi thức. .

Tối ngày rằm sẽ diễn ra lễ phóng đăng, phóng sanh (cá, chim) ở giữa sông Kôn, có múa lân và hát bội; suốt 3 đêm liền nhà nào cũng đều thắp đèn lồng khiến cả khu phố chợ và hương án trước nhà rực sáng. Trước sân chùa người dân sẽ ghép các tấm gỗ được làm sẵn dựng một ngôi nhà tạm, xong lễ hội lại xếp lại để đến kỳ sau lại dựng. Khách thập phương xa gần đến xem hội, kể cả người hành khất cũng được mời vào nhà tạm để ăn uống, nghỉ ngơi.

Lễ hội Đổ Giàn mang ý nghĩa tôn vinh tinh thần thượng võ của vùng đất võ Bình Định

Trong phần hội có một nghi thức khá quan trọng đó là “Xô cỗ, xô giàn” về sau được gọi là đổ giàn. Khi nghi lễ này chuẩn bị kết thúc, đám đông ngồi bên dưới trở nên xôn xao. Những người già, phụ nữ và trẻ em sẽ dãn ra vòng ngoài để dành chỗ cho những võ sĩ và những người khỏe mạnh tiến vào. Những người tiên phong sẽ lên giàn làm tư thế chuẩn bị lao lên, mắt nhìn về phía giàn cao, chờ đợi cho đến khi người chủ tế tuyên bố xô giàn thì cuộc tranh tài cũng chính thức bắt đầu. Các võ sĩ với tài nghệ cao, phi thân lên giàn và tìm cách cướp lấy mâm cỗ heo quay. Sau đó họ phải luồn lách, để lao ra khỏi đám đông, mang con heo quay này chạy về nơi an toàn như đã định. Tất nhiên, mỗi nhóm tranh tài đều đã phân công người bảo vệ, để cản ngăn các võ sĩ của nhóm đối thủ để giật lại mâm cỗ ngay trên tay. Trong cuộc tranh tài này, các võ sĩ phải dùng tất cả các ngón võ cũng chiến thuật khôn ngoan của mình để mang được mâm cỗ về nơi qui định. Hầu như Đổ Giàn năm nào các võ sĩ An Thái cùng đều giành chiến thắng, vì bản lĩnh võ công và có lợi thế là “sân nhà”. Vì tinh thần thượng võ nên người thắng không kiêu, người bại không vì thế mà nản.

Và người dân ở đây cũng tin rằng, bên thắng sẽ gặp hên cả năm, vì nhận được “lộc thần”. Còn bên thua thì phải “mài sắc ý chí” chờ đến mùa tranh tài năm sau.

Lễ hội Đổ Giàn còn có ý nghĩa tôn vinh tinh thần thượng võ của miền đất võ An Thái, mảnh đất đã công lao lớn trong lịch sử chống lại giặc ngoại xâm để cho “Quốc thái - Dân an”, khiến kho tàng di sản văn hóa của mảnh đất Bình Định thêm phong phú.