Lễ hội bơi chải truyền thống Yên Duyên - Yên Sở tại Hà Nội

Tương truyền, năm xưa khi vua Lý Nhân Tông đi vi hành đến khu vực đoạn đê xung yếu của làng Mui thì nhìn thấy một cô gái đang chèo thuyền trên dòng nước xiết. Vua cho mời thì nàng không vào bờ mà bơi tròn ba vòng thuyền và hát câu: "Trăm lần thiếp phụ quân vương/Thuỷ cung cách trở âm dương du mà". Sau đó, con thuyền cùng cô gái khuất chìm xuống lòng sông sâu và chỉ còn lại sóng nước phù sa đỏ ngầu.

Sự việc hôm đó xảy ra đúng vào ngày rằm tháng Tám âm lịch. Sau khi gặp các bô lão trong làng, Vua đã kể lại câu chuyện và cho rằng đó là công chúa con vua Thuỷ tề và gợi ý người dân lập nghè thờ chỗ công chúa Thuỷ cung vừa hoá thân và ban sắc phong cho nàng là "Thần tiên mỹ nữ, tự Đại Vương". Nhà vua còn đặt lại tên làng Mui thành làng An Duyên để kỷ niệm lần gặp gỡ. Sau này, nhân dân làng Mui Chùa đã xây dựng Nghè thờ công chúa Thủy thần gọi là Nghè Bà và hội bơi chải làng Yên Duyên được tổ chức từ đó.

Hàng năm, vào mỗi dịp rằm Tháng 8, làng Yên Duyên lại mở hội bơi chải để nhắc lại sự tích mối nhân duyên giữa nhà vua họ Lý và công chúa thủy cung, tuy không thành nhưng xen đầy huyền bí. Theo nghĩa đó, Lễ hội cũng là dịp để các đôi trai gái trong làng hẹn hò kết duyên lứa đôi…

Theo thông lệ, Hội bơi được tổ chức trong 3 ngày từ ngày 13 đến 15 tháng 8 âm lịch. Ngày đầu là bơi thờ, tức làm lễ khai quang chải (các cụ bô lão bơi vòng quanh cây nêu một vòng), ngày thứ hai là bơi lèo (giải vòng loại để chọn các đội xuất sắc vào vòng chung kết) và ngày thứ ba là bơi giải để xác định các đội đoạt giải.

Trong lễ mở hội, các cụ bô lão xuất hiện với trang phục áo dài đỏ, đội khăn xếp vàng, dây đai lưng màu và bước trên chòi trống hình tám mắt in trên thuyền rồng có kết hoa và giải lụa vòng quanh. Sau đó, cụ cả Trượng sẽ đánh hồi trống đầu với ba hồi chín tiếng. Dứt hồi trống cuộc thi bắt đầu, những cây chải rẽ sóng của 4 con thuyền lao trên mặt nước như 4 con Rồng.

Khoảng cách từ điểm xuất phát bơi tới đích dài một cây số, mỗi lèo sẽ bơi 3 vòng và đều chấm giải: nhất, nhì, ba, tư. Để giành chiến thắng, trước đó mỗi chải bơi phải khổ công rèn luyện để có sức khỏe dẻo dai và có tính đồng đội cao trong thi đấu. 

Hội thi bơi chải không chỉ là Lễ hội mà còn là một loại hình văn hoá - thể dục thể thao rất phong phú, sôi nổi, thu hút đông đảo tầng lớp thanh thiếu niên tham gia. Ngày nay, Lễ hội bơi chải truyền thống Yên Duyên - Yên Sở không chỉ gìn giữ phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, gắn kết cộng đồng, khơi gợi lòng yêu thương quê hương đất nước mà còn mang tính giáo dục về truyền thống và nâng cao sức khoẻ cho các thế hệ thanh thiếu niên.