Lễ cúng Miễu tại Vĩnh Long

Văn Thánh Miếu Vĩnh Long

Trái lại, thì lễ cúng miễu đã bình dị hơn. Cả nam nữ, cả già trẻ đều có thể đến cúng lạy. Ban tổ chức cúng kiếng có thể là một ông bô lão, một trùm ấp, một người nông dân hay một người phụ nữ. Lễ vật cúng kiếng biểu hiện cho tấm lòng của những người dân trong xóm. Trừ một số lễ bị cấm kẹp theo như truyền thống, thì nhìn chung không có quy định nào khắt khe giống như lễ cúng đình.

Khuôn viên Văn Thánh Miếu ở Vĩnh Long

Tùy theo đối tượng của miếu thờ phượng, có lễ được chia ra làm 3 loại lễ cúng miễu :

+ Lễ cúng miễu ông

Miễu ông là miễu thờ những vị nam thần xuất phát từ văn hóa Hán - Việt, gồm có Quan Công, Thổ địa và thần Nông. Nghi lễ cúng miễu ông là một nghi lễ Nho giáo, gồm có các lễ sau: thỉnh Tro (thỉnh lư hương từ đền thờ chính về miễu, mang ý nghĩa thỉnh thần về dự lễ), Chánh cúng, cúng Tiến Yết, cúng Tiên sư, Tiền vãng (tức là những bậc đàn anh có công với xóm ấp, những người đứng lên ra lập miễu). Những nơi có điều kiện có thể dùng nghi thức tế với nhạc lễ, với nhạc sanh… thay vì dùng những nghi thức cúng vái bình thường.

Trừ những nơi thờ Quan Công thì phải có 3 ngày vía (vía sanh vào ngày 13 tháng Giêng âm lịch, vía tử vào ngày 13 tháng Năm, vía hiển Thánh ngày 23 tháng Sáu. Vía sanh và vía tử có thể cúng mặn. Riêng vào ngày vía hiển Thánh, người ta tin Quan Công đã quy y Phật giáo nên chỉ cúng chay). Còn các miễu thờ Thổ địa hoặc thần Nông thì chỉ có 2 ngày lễ gọi là lễ xuất tế hay lễ thu tế, lễ Thượng điền và lễ Hạ điền. Các ngày vía này là do địa phương quy định và không thống nhất. Gần đây, tín ngưỡng Phật giáo đang tràn về nông thôn nên nhiều miễu khi cúng có mời sư thầy đến để tụng kinh cầu an cho bà con trong xóm ấp.

+ Lễ cúng miễu cô hồn

Chương trình cúng miễu cô hồn cũng giống với chương trình cúng miễu ông, tức là cũng có các nghi tiết cúng (hay tế), tiền vàng, Tiền yết, tiền sư và Chánh cúng. Ngoài ra, khi cúng miễu cô hồn còn phải mời sư thầy đến để tụng kinh cầu siêu và khí thực cho cô hồn. Những nơi có điều kiện hơn, lễ cúng cô hồn sẽ kéo dài ra tận 3 ngày, mời nhiều sư thầy đến “ứng phú” và giàn nhạc lễ đến làm lễ theo khoa nhi Phật giáo như : lễ Hưng tác, lễ Chiêu u, lễ Khai chung bản thỉnh Phật, thỉnh Tổ, lễ Đề phan, lễ Tịch trù cấp thủy, lễ Lược pháp, lễ các Thủy quan, lễ thỉnh Thập điện và cuối cùng là lễ đăng đàn Chân tế cô hồn.

+ Lễ cúng miễu bà

Ở Vĩnh Long có nhiều miễu thờ Thất thánh Nương nương, Ngũ hàng Nương nương và Thiên hậu Thánh mẫu… (thuộc văn hóa Hán - Việt) nhưng tất cả đều áp dụng nghi lễ cúng miễu nữ thần Thiên Y A Na (hoặc Chúa xứ Thánh mẫu và Thủy long Thần nữ… ). Chương trình cúng miễu bà gồm có các nghi thức : lễ thỉnh Đất và Nước (đất và nước đước lấy từ giữa dòng sông đưa về, ngụ ý là mời thần về dự lễ, ý nghĩa tương tự với lễ thỉnh Tro). Lễ cúng (hay lễ tế) Tiên sư, Tiền vãng. Lễ Tiền yết và lễ Chánh cúng. Đặc biệt vì nữ thần Thiên Y A Na Ngọc Diễn Phi vì gốc là từ tín ngưỡng Chăm nên trước kia mới có tục mời bà bóng đến rỗi mời, múa dâng lễ (gồm dâng một mâm vàng - mô hình là chiếc tháp Chàm bằng giấy, dâng 3 chén bông và 3 chén trái cây). Các nghi tiết này đều phải có giàn nhạc lễ diễn đầu. Những nơi có điều kiện hơn có thể mời diễn viên (thường là các thầy đờn và các bà bóng) hát tuồng “Địa nàng” hay “Địa trạo nghinh năm bà” và múa tạp kỹ. Chương trình văn nghệ này thường mang tính tùy hứng đề nghị, ít khi tổ chức trước.

Nhiều nơi khi tổ chức cúng miễu bà cũng mời sư đến tụng kinh cầu an.

Văn Xương Các ở Văn Thánh Miếu Vĩnh Long

Điều đáng chú ý ở đây là tục mời bà bóng đến rồi mời múa dâng lễ là tục lệ không có gì đáng phê phán. Chỉ trừ những tiết mục có người lợi dụng danh nghĩa “bà về”, dùng lời huyễn hoặc và mê tín.    

Nhà nghiên cứu Trương Ngọc Tường - Sách Tìm hiểu Văn hóa Vĩnh Long