Lễ hội Cầu ngư ở Cửa Hội tại Thừa Thiên Huế

Đặc sắc lễ hội Cầu ngư ở Cửa Hội

Từ thời xa xưa, khi khoa học vẫn còn lạc hậu, con người chỉ dựa bằng vốn sống và dựa bằng kinh nghiệm thực tế chứ hoàn toàn không dựa trên cơ sở khoa học. Chính vì thế mà không biết bao nhiêu con thuyền cùng với những sinh mạng đã bị nhấn chìm dưới đáy sông. Từ đó, người ta bắt đầu tin vào một sức mạnh vô hình siêu nhiên nào đó, họ vừa sợ hãi, họ vừa cầu mong sự che chở. Cho nên lễ hội cầu Ngư cũng có nguồn gốc từ đó.

Trong quan niệm của những người dân đi biển ở đây thì "cá ngài" là chúa tể của muôn loài ở chốn biển khơi. "Cá ngài" là biểu tượng về sự thiêng liêng và uy quyền. Đồng thời mọi biểu hiện của cá đều là sự dự báo chính xác về mọi đều tốt, điều xấu, sự may rủi cho một năm, một vụ mùa hay một sự kiện liên quan đến nghề biển.

Lễ tế cầu bình an cho tàu thuyền ra khơi

Trong lễ hội Cầu ngư thì chủ yếu chỉ có phần lễ. Phần lễ được tiến hành một cách đơn giản nhưng cũng mang đầy không khí trang nghiêm thành kính.

Vào đúng 5 giờ sáng phía Nam Cửa Hội sẽ có 3 hồi trống trầm ấm và dõng dạc do một vị bô lão trong trang phục áo the, khăn đóng chỉnh tề đánh. Khi tiếng trống vang lên thì 3 chiếc thuyền lớn từ bờ bắc xếp theo hình mũi tên : một chiếc thì hơi nhô về phía trước, hai chiếc còn lại thì song song áp sát theo sau từ từ tiến ra giữa dòng.

Cả ba con thuyền này đều thuộc vào loại lớn nhất trong vạn chài, nó có kích thước và chủng loại gần giống nhau, chỉ trừ thuyền đi trước to hơn, mũi cao hơn một chút, còn hai thuyền sau phải đều giống nhau. Cả 3 chiếc thuyền này đều được trang hoàng rực rỡ, trên mũi thuyền được thắt một tấm vải đỏ (là biểu tượng cho sự may mắn). Phía hai bên đầu của thuyền là hai con mắt được vẽ nổi, cả ba thuyền trong lúc hành lễ đều phải là thuyền chèo. Thuyền đi đầu tiên bao gồm có 9 người, trong đó thì có 8 tay chèo là do 8 thanh niên khỏe mạnh và có kinh nghiệm đi biển. Tất cả đều phải trong trang phục của những người ngư dân xưa : quần áo nâu mành cánh buồm đều tay đưa thuyền ra giữa "Lạch". Còn người cuối cùng trên chiếc thuyền là một ngư ông cao tuổi - đây là linh hồn của lễ hội Cầu Ngư. Ông phải là một người đi biển nhiều năm, am tường mọi biến thiên về thời tiết của vùng, đồng thời cũng là một người có uy tín và có tiếng nói nhất được mọi người nể phục. Ông sẽ là một người giữ vai trò chủ tế được cả làng cử ra trước đây.

Một điều hết sức đặc biệt ở đây là ngay con thuyền này còn chở "cá ngài" với chiều dài gần hết con thuyền. “Cá ngài” thì được làm bằng nhựa mềm và có vẻ rất giống thật.

Hai chiếc thuyền còn lại ở hai phía đều có người. Trong 9 người ở mỗi thuyền thì đã có 8 người thay nhau chèo còn người thứ 9 trong thuyền là người giữ vai trò thuyền trưởng của cả đội. Người này phải chịu trách nhiệm điều hành mọi hoạt động theo nghi thức đặc biệt và theo sự phân công, ra hiệu từ con thuyền phía trước do vị chủ tế giao phó. Có một điểm khác so với chiếc thuyền phía trước là cả hai chiếc thuyền này đều phải chở đầy lưới sạch, được xếp trong tư thế như chuẩn bị đánh cả. Ở phần đầu giữa mũi thuyền cũng có hương án bày đầy đủ hương đăng, hoa quả, lễ vật.

Cả 3 con thuyền chầm chậm tiến ra vị từ giữa dòng trước sự chứng kiến của hàng chục hàng vạn người. Khi cả 3 con thuyền ra đến giữa dòng thì lập tức mũi thuyền đồng loạt hướng về phía biển Đông theo hướng chỉ tay của vị chủ tế. Thuyền ra giữa trung tâm "Lạch" - đó là lúc phần lễ cầu Ngư - Cửa Hội chính thức được bắt đầu.

Khi phần lễ được bắt đầu cũng là lúc trống từ hai bờ Nam Bắc cất lên khoan thai và trịnh trọng. Vị chủ tế đứng thẳng người, mắt hướng về phía “Lạch”, hai tay đan nhau để lên trán và đọc lời cầu lễ. Đó là lời cầu nguyện của đại diện cho hơn bốn vạn dân cầu mong cho một năm mưa hòa, gió hòa, trời yên biển lặng, tôm cá sinh sôi, ngư dân gặp thật nhiều may mắn. Cứ sau mỗi một đoạn tế ngắn thì vị chủ tế quỳ xuống, dập đầu lạy ba lạy, hai vị thuyền trưởng còn lại cũng hành lễ theo trong sự yên lặng theo dõi của mọi người ở hai bên bờ. Cứ sau mỗi một đoạn tế ngắn thì vị chủ tế lại tiếp tục cầu nguyện, còn hai thuyền trưởng sẽ ném dần lễ vật như hương vàng, hoa quả gạo, đèn xuống cửa sông.

Phần lễ được tiến hành trong khoảng 30 phút, khi kết thúc phần lễ, vị chú tế cùng với hai truyền trưởng phía sau dập đầu lạy chín lạy. Xong đâu đó 2 thuyền trưởng của 2 thuyền kia sẽ nhảy sang thuyền lớn trong tiếng trống đổ dồn cùng với vị chủ tế đưa "cá ngài" xuống của sông. Việc đưa "cá ngài” xuống nước là một việc mang đầy ý nghĩa, đó chính là sự trở về với giang sơn biển cả, của chúa muôn loài. Đồng thời, khi trở về vật tổ đã mang trong mình đầy đủ những thông điệp cũng như những lời nguyện cầu của muôn dân về một năm may mắn và tốt lành. Đây cũng là lúc mọi người cảm thấy nhẹ nhõm hơn, trong lòng cũng trở nên phấn trấn và tự tin hơn.

Nhưng đến đây không phải 3 chiếc thuyền đã hoàn thành phần việc của mình, mà đi qua phần nguy hiểm của "lạch” một quãng thì vị chủ tế lại trèo lên cột thuyền, nơi có vị trí cao nhất để chỉ huy việc đánh lưới, một mẻ lưới được tiến hành cần có sự phối hợp đồng bộ giữa 3 con thuyền. Khi lưới được vây kín đến gang tay cuối cùng thì đó cũng là lúc hàng trăm thuyền máy lớn nhỏ đồng loạt khởi động và chạy ra tham gia vui hội, "chia phần”. Những con thuyền này sẽ cố lượn thật sát mẻ lưới đầu tiên đầy thiêng liêng này và múc nước ở đó đổ vào lòng thuyền của mình. Họ cho rằng làm như vậy thì mọi may mắn trong năm sẽ đến với thuyền của mình. Sau khi nhiệm vụ "chia phần” đã hoàn thành, những con thuyền này sẽ chạy vòng ngoài nhường chỗ cho những con thuyền khác ở vòng ngoài vào ’lấy lộc”.

Trong khi các con thuyền liên tục thay nhau vào ra thì ba con thuyền hành lễ ban đầu vẫn miệt mài với công việc của mình. Họ tiến hành làm thủ tục đánh cá như thật, cá thu được có khi lên đến hàng tạ. Dù là không nhiều song những năm như thế mọi người cũng thấy hoan hỉ lắm. Vì họ cho rằng đó là một điềm báo, là dấu hiệu cho thấy một năm bội thu hoặc là sự linh ứng nhãn tiền của vật tổ khi mẻ lưới cuối cùng được kéo lên thì cũng là lúc tất cả những con thuyền tham gia lễ hội hướng hết mũi ra biển Đông đã vượt “lạch”. Sau khi vượt "lạch" một quãng thì họ lại quay mũi hướng thuyền về phía bờ trong tiếng hò reo hoan hỉ của tất cả mọi người.

Trong quá trình đó người ta vẫn tiếp tục thắp nhang cầu mong sự may mắn và như để vơi bớt nỗi oan khuất cho những người trước kia đã nằm lại ở nơi đây.

Lễ hội cầu ngư thu hút đông đảo người dân tham gia

Lễ hội Cầu Ngư là dịp để bày tỏ lòng thành kính của ngư dân vùng này với "cá ngài", cầu mong sự che chở, cầu mong tốt lành bội thu và cũng như để xua đi mọi điều xấu đồng thời còn là dịp để người ta cúng tế những vong hồn oan khuất và vĩnh viễn ở lại với biển nhằm xoa dịu nỗi đau của những người ở lại

lehoi.info tổng hợp