Sầm Sơn đậm đà hương sắc lễ hội truyền thống

Các lễ hội truyền thống ở thị xã Sầm Sơn trải dài quanh năm, nhưng tập trung nhất vẫn là vào mùa xuân và mùa hè - mùa của lễ hội và du lịch biển. Các lễ hội truyền thống ở đây thường gắn với các di tích lịch sử, văn hóa riêng. Ở Sầm Sơn hiện nay có 17 di tích, gắn với đó là các lễ hội cấp làng, cấp xã, phường, thị trấn. Trong đó có một số lễ hội chính được tổ chức với quy mô lớn thu hút đông đảo người dân khắp nơi về dự hội như Lễ hội Cầu phúc đền Độc Cước (diễn ra vào ngày 16-1 âm lịch), Lễ hội đền Đề Lĩnh ở làng Lương Trung, diễn ra vào ngày16-1 âm lịch), Lễ hội Bà Triều ở làng Triều Dương, tổ chức vào ngày 10-2 âm lịch, Lễ hội Cỗ oản chùa Khải Minh ở phường Bắc Sơn, tổ chức vào ngày 1-3 âm lịch, Lễ hội bánh chưng - bánh dày (diễn ra vào ngày 12-5 âm lịch), Lễ hội cầu ngư - bơi chải (ngày 15-5 âm lịch) và lễ hội khai trương hè (tổ chức vào dịp 30-4, 1-5 dương lịch). Mỗi lễ hội đều mang những nét đặc sắc, hấp dẫn và có ý nghĩa riêng cho từng mùa, từng giai đoạn trong năm.

Đền Độc Cước

Mở đầu mùa lễ hội và cũng là mở đầu cho một mùa du lịch của sầm sơn là lễ hội truyền thống Cầu phúc ở đền Độc Cước. Đây là phong tục cầu Thánh-Thần-Trời-Đất phù hộ cho quốc thịnh dân an, cầu cho nhân dân gặp nhiều thuận lợi trong lao động sản xuất và cầu may mắn, bình yên trong cuộc sống. 

Lễ hội bắt đầu với nghi lễ rước kiệu của 8 đoàn là kiệu làng Núi, kiệu làng Triều, kiệu Bà Triều, kiệu Đề Lĩnh, kiệu chùa Lương Trung, kiệu làng Cá Lập, kiệu làng Hới, kiệu làng Lộc Trung đến từ 8 phường, xã của thị xã Sầm Sơn. Đoàn rước kiệu sẽ diễu hành qua các con đường, tuyến phố trong thị xã với sự tham gia của đông đảo người dân trong vùng rồi tập trung về sân đền Độc Cước. Tại đền sẽ diễn ra lễ cầu phúc và lễ tế tôn ty, là những bài tế truyền thống uy nghiêm, trang trọng thể hiện tấm lòng thành kính đối với bậc tiền nhân, đồng thời thể hiện ước mong của người dân Sầm Sơn trong năm mới. Sau phần lễ là phần hội với các hoạt động thể dục - thể thao, vui chơi giải trí sôi nổi như thi vật dân tộc, đánh cờ người, hát múa dân gian... 

Nghi thức tế lễ tại lễ hội cầu phúc đền Độc Cước

Đền Độc Cước là đền thờ của vị thần Độc Cước, gắn liền với truyền thuyết vị thần một chân đã tự xẻ đôi thân mình, một nửa ra khơi dẹp loài thủy quái, một nửa đứng trên hòn Cổ Giải, núi Trường Lệ để ngày đêm canh giữ, bảo vệ cuộc sống bình yên cho dân chài. Vào thời đại phong kiến, Thần Độc Cước đã được các triều đại ban sắc phong “Thượng đẳng Phúc Thần”, được nhân dân bốn mùa cúng tế. Năm 1962, Di tích đền Độc Cước đã được xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa quốc gia và được đưa vào danh mục những di sản cần được bảo vệ và giữ nguyên hiện trạng. Bên cạnh đền Cô Tiên, núi Trường Lệ, Hòn Trống Mái... đền Độc Cước đã trở thành một địa điểm du lịch, văn hóa nổi tiếng. Du khách đi lễ hội đầu năm ở Thanh Hóa thường đặc biệt quan tâm đến 3 nơi: Cửa Đạt - Phủ Na - Sầm Sơn, hay còn gọi là lên rừng, xuống biển. Theo quan niệm của người dân thì những nơi đây có đủ đặc trưng của cả 3 vùng tỉnh Thanh là vùng núi, vùng trung du và đồng bằng, điều quan trọng nữa là ý nguyện đã đến được với Cha, với Mẹ, tức “Mẹ Phủ Na, cha Độc Cước”.

Nếu như lễ hội Cầu phúc là lễ hội mở đầu cho bức tranh đời sống sinh hoạt tinh thần của người dân Sầm Sơn, thì lễ hội cầu ngư - bơi chải lại mang một sắc thái khác, đó là lễ hội của những ngư dân trước những chuyến ra khơi, vào lộng. Lễ hội Cầu ngư được tổ chức để mọi người cầu cho mưa thuận gió hòa, sóng yên biển lặng, thuyền bè đi về đầy ắp cá, tôm... 

Lễ hội bơi chải Sầm Sơn - Thanh Hóa

Theo sử sách ghi lại, cách đây hơn 700 năm (vào thế kỷ XIII), ở Cửa Hới, dưới sự lãnh đạo của Chiêu Minh Vương Trần Quang Khải, Kim Cương Tướng quân đã chỉ huy nhân dân địa phương tổ chức nhiều trận huyết chiến với quân Nguyên - Mông xâm lược lần thứ 2. Trong trận chiến này, quân giặc bị tổn thất nặng nề, còn triều đình và vua tôi nhà Trần trong thời gian rút quân vào Thanh Hóa đã được bảo vệ an toàn. Từ đó, Kim Cương Tướng quân được nhân dân thờ phụng tại đây và lễ hội cầu ngư - bơi chải cũng được tổ chức hàng năm.

Đến giữa năm, Sầm Sơn lại có lễ tạ ơn, đó là Lễ hội bánh chưng - bánh dày để tưởng nhớ công ơn của Thần Độc Cước và cảm tạ Người đã ban cho dân làng một mùa màng bội thu,. Trong dịp này, nhân dân sẽ cúng tế lễ vật dâng lên thần những chiếc bánh chưng, bánh dày - là những sản vật do thành quả lao động của bàn tay con người làm ra, tượng trưng cho khí linh của đất trời.

Du lịch lễ hội đã góp phần không nhỏ trong sự phát triển của kinh tế thị xã. Tính đến hết quý 1 - 2011, Sầm Sơn đã đón khoảng 122.000 lượt khách, tăng 26% so với cùng kỳ năm ngoái; phục vụ 155.000 ngày khách, tăng 34% so với cùng kỳ; đạt doanh thu 18 tỷ đồng, tăng 38% so với cùng kỳ năm 2010.

Tuy nhiên, tại một số lễ hội ở Sầm Sơn vẫn còn những yếu kém, hạn chế như chất lượng hoạt động một số lễ hội còn yếu, đơn điệu, nội dung nghèo nàn, thiếu cân đối giữa phần lễ và phần hội... 

Để khắc phục những hạn chế và thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội, thị xã đã quyết tâm tổ chức thực hiện và quản lý tốt các quy chế lễ hội, giám sát chặt chẽ, chủ động đấu tranh hiệu quả các biểu hiện tiêu cực trong lễ hội như cờ bạc, mê tín, dị đoan, tạo không gian lễ hội trang nghiêm, văn minh, lành mạnh, tạo dấu ấn tốt đẹp đối với người dân và du khách, đáp ứng nhu cầu văn hóa tâm linh của nhân dân và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. 

Lễ hội Cầu Ngư xã Ngư Lộc

Thời gian qua, Thị xã Sầm Sơn đã và đang tiếp tục chấn chỉnh các biểu hiện tiêu cực, tăng cường hướng dẫn chuyên môn đến các đơn vị tổ chức lễ hội, phát huy sáng kiến để từng bước xây dựng mô hình lễ hội, bảo đảm khai thác, bảo tồn có hiệu quả các giá trị văn hóa truyền thống, thu hút được sự đầu tư đóng góp của người dân, du khách và các tổ chức đoàn thể, các nhà hảo tâm nhằm tăng nguồn thu từ các hoạt động lễ hội, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp phát triển văn hóa - thể thao và mang lại lợi ích thiết thực về kinh tế - xã hội cho địa phương. Hiện nay, lễ hội du lịch Sầm Sơn đã được tổ chức với quy mô cấp tỉnh, do vậy, các lễ hội truyền thống khác cũng cần được nâng tầm quy mô tổ chức sao cho tương xứng, hoặc nên thành lập trang Web để quảng bá, thu hút rộng rãi du khách đến với Sầm Sơn ngày càng đông hơn...  

Năm nay, thị xã Sầm Sơn đã tưng bừng tổ chức “Tuần Văn hóa - Du lịch Sầm Sơn 2011” với chủ đề “Nơi gặp gỡ những sắc màu văn hóa". Đây là sự kiện mở màn cho mùa du lịch Sầm Sơn năm nay và “Năm du lịch quốc gia” dự kiến được tổ chức tại tỉnh Thanh Hóa vào năm 2015. Tin rằng, Sầm Sơn sẽ sớm đạt được mục tiêu hơn 2 triệu lượt khách năm 2011, tiến tới trở thành đô thị du lịch văn minh, hiện đại trong tương lai gần.