Lễ hội Đền Sòng tại Thanh Hóa

Đền Sòng Sơn thời xưa thuộc trang Cổ Đam, Phú Dương, Phủ Tống,Thanh Hoá, ngày nay thuộc Phường Bắc Sơn, Bỉm Sơn, Thanh Hoá, nơi đây là một trong những nơi thờ Mẫu Liễu Hạnh - một trong Tứ bất tử của người Việt Nam từ thời xa xưa. Lễ hội Đền Sòng thường diễn ra từ ngày mùng 10 đến ngày 26 tháng 2 âm lịch hàng năm, trong đó ngày 25 là ngày chính hội, đó chính là ngày Thánh Mẫu hạ giới.

Đặc sắc lễ hội Đền Sòng tại Thanh Hóa

Ngày chính hội sẽ diễn ra từ 5 giờ sáng và kết thúc vào khoảng 12 giờ trưa, nhưng tất cả mọi việc đều phải chuẩn bị từ trước đó một tháng.

Lễ hội Đền Sòng gồm có 2 phần: phần lễ và phần hội.

Phần lễ chính là phần rước Thánh Mẫu từ Đền Sòng đến Đền Chín Giếng và tế nữ quan. Thủ tục ở trong lễ hội không nhiều nhưng được cắt đặt rất chặt chẽ và theo một qui trình nhất định. Vật lễ gồm có hoa quả, bánh kẹo, xôi thịt, xôi gà. Một số địa phương quanh vùng còn làm nhiều thứ bánh khác như bánh chưng, bánh nếp, bánh lá răng bừa, bánh mật và bánh trôi đem tới dâng lễ.

Việc cúng lễ, theo tài liệu từ thời xưa ghi lại là do phụ nữ đảm nhiệm và gọi là Bà Đồng. Bà Đồng thường phải là những người sống độc thân từ hồi còn trẻ, tự nguyện làm nghề đồng và coi giữ ngôi đền Thánh Mẫu, hầu Mẫu, hầu Thánh bằng nhiều hình thức như nhảy đồng, lên đồng... còn đàn ông thường thì chỉ đánh đàn và hát chầu văn. Trong suốt khoảng thời gian mở hội các bà đồng phải sống riêng biệt: phải ở ẩn và ăn chay để giữ cho lòng mình luôn thanh sạch.

Lễ hội Đền Sòng

Ngày nay việc cúng tế không còn chỉ do phụ nữ đảm nhiệm mà thuộc về các Bản hội. Có nhiều bản hội tới tế lễ như bản hội bà Sang, bản hội bà Toàn, bản hội ông Hào.v.v... Các bản hội thường tổ chức chuẩn bị và tập luyện trước kỳ khai hội khoảng 1 tháng. Ngoài ra còn có bản hội ở các tỉnh, các thành phố khác về hội lễ như Hải Phòng, Hà Nội,  Nam Định...

Trình tự của cuộc tế lễ như sau: Già làng Cổ Đạm sau khi thắp 1 tuần nhang cáo yết cầu Thánh ban cho dân làng 1 năm an khang vật thịnh... thì sẽ bắt đầu tổ chức rước Mẫu. Tượng Thánh Mẫu được ngự kiệu từ chính tẩm rước qua cung Đệ nhị, Đệ tam và rước quanh đền. Việc rước này theo như quan niệm của nhân dân là để cho Thánh Mẫu có thể quan sát lại cảnh vật, đất đai và sông núi xưa...

Đi trước đoàn rước là trống, chiêng, rồi đến bàn thờ đặt những lễ vật và đồ tế khí (chỉ có bà đồng mới có được đặc ân gánh trên vai những thứ thiêng liêng ấy). Trên bàn thờ bày biện các đồ cúng tế, hòm đựng những đồ giấy màu vàng óng ánh và tô màu sắc tượng trưng cho quần áo, hoa khăn của Thánh Mẫu và tiếp theo sau đó là kiệu Thánh Mẫu. 16 cô gái đồng trinh trang phục quần áo sặc sỡ đi giật lùi trước kiệu của Đức Thánh Mẫu. Sau kiệu cũng có 16 cô gái đồng trinh giơ cao những lư hương, tung hoa và cầm tán che cho kiệu. Các cô gái được chọn tham gia tế lễ đều là những thiếu nữ có tuổi từ 14 đến 16 tuổi, nết na, xinh đẹp, gia đình hòa thuận và an khang. Sau khi rước Thánh Mẫu vào chính tẩm an vị, bắt đầu vào tế nữ quan và cuộc tế kéo dài tới nửa ngày.

Phần hội là các trò chơi như  võ công, đánh vật, thi hát đối chầu văn. Trước kia các trò chơi tương đối phong phú như đánh cờ,  múa rồng, đánh vật, đánh đu, múa sư tử, leo dây. Ngày nay do thời gian buổi lễ đã bị rút ngắn lại nên các trò chơi theo đó cũng giảm dần, chỉ giữ lại một số những trò độc đáo.

Tưng bừng lễ hội Đền Sòng tại Thanh Hóa

Sau khi đền được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa, thắng cảnh Đền Sòng thuộc sự quản lí của Ban văn hóa thị xã Bỉm Sơn. Lễ hội Đền Sòng cũng được thị xã đứng ra tổ chức qui củ hơn nhằm giảm bớt chi phí không cần thiết mà vẫn đảm bảo được giá trị cổ xưa của nó.

Theo cpv.org.vn