Lễ hội làng Gốm Thanh Hà tại Quảng Nam

Theo lịch sử, cư dân vùng Thanh Hà có nguồn gốc chủ yếu ở vùng Thanh Hóa, Nam Định và Hải Dương vào định cư từ khoảng cuối thế kỉ 15. Trong những buổi sơ khai, khi đồ dùng của đại bộ phận dân cư chủ yếu là đồ gốm sứ và đất nung thì cư dân ở đây đã tiếp tục truyền thống của cha ông, khai thác địa thế thuận lợi của vùng đất mới để tiếp tục phát triển nghề gốm. Theo cách nhớ của những người làng Thanh Hà thì vào năm 1516, nghề gốm bắt đầu sản xuất ở tại làng Thanh Chiêm ( nay là khối phố 6 phường Thanh Hà ), sau đó do không hợp phong thủy nên đã dời lên Nam Diêu ( tức khối phố 5 phường Thanh Hà ), Nam Diêu có nghĩa là lò gốm phía Nam

Một nghi thức trong lễ hội làng Gốm Thanh Hà

Hiện nay ở tại Nam Diêu vẫn còn miếu Tổ nghề của làng. Hằng năm, người dân làng gốm tổ chức lễ tế Xuân vào ngày mùng 10 tháng Giêng nhằm cúng tổ tiên, mong cho chư thần, tổ nghề và các bậc tiền nhân ban cho năm mới bình an, làng nghề ngày càng phát triển.

Nhiều thế kỉ qua, nghề làm gốm và gạch ngói ở Thanh Hà nổi tiếng không chỉ ở riêng xứ Quảng mà ở cả trong nước và cả nước ngoài.Trong sách Phủ Biên Tạp Lục học giả Lê Quí Đôn có đề cập đến gốm ” Cochi”, ” Cauchi” ( Giao Chỉ) mà người nước ngoài ưa chuộng trong đó có cả gốm Thanh Hà xứ Quảng. Và  kể từ thế kỉ thứ 17 trở lui, do việc tái tạo thành phố Hội An mà sinh ra ngành gạch ngói rất thịnh hành ở tại Thanh Hà.

Không chỉ phục vụ cho nhu cầu địa phương, cho các vùng lân cận mà còn trở thành 1 mặt hàng trao đổi mua bán cho cả xứ Đàng Trong. Khi nhà Nguyễn chọn Phú Xuân làm kinh đô, nhiều nghệ nhân đã được gọi ra Huế xung vào đội thợ xây dựng cố cung. Có người còn được vua phong đến hàm Bát phẩm, đó là những Chánh Ca, 

Lễ hội làng Gốm, là một hoạt động văn hóa tinh thần của cộng đồng cư dân Thanh Hà - Hội An luôn diễn ra sôi nổi, đậm tính dân gian với nhiều những nghi thức cổ truyền được chính các nghệ nhân và bà con nhân dân ở trong làng thực hiện.

Ngay từ sáng sớm, phần lễ chính tế Tổ với đoàn rước thần chủ đã được diễn hành qua khắp các ngã đường. Đội hình lân, sư, dàn bát âm, nghi trượng, kiệu thần chủ và kiệu lư hương gốm cùng hơn 100 nam phụ lão ấu đi từ miếu Nam Diêu về đình Thanh Chiếm tế lễ. Đây chính là nơi được cư dân thờ tự, tôn vinh và ngưỡng vọng về công đức của các vị tổ nghề.

Trong văn tế của Ban cổ lễ do các bô lão chủ trì điều hành theo một nghi thức truyền thống, nài tâm niệm cầu mong quốc thái dân an, nhà nhà an lành, mùa màng bội thu và tri ân công đức Tổ nghề. Lời tiếng của người hậu thế cũng đã gợi tưởng niềm tự hào mà bao thế hệ người làng Nam Diêu, Thanh Chiếm và làng Bộc Thuỷ…hoài vọng.

Phần Lễ Tế trong lễ hội

Ngay sau khi phần lễ tế chấm dứt, những người làng Thanh Hà đa phần “mặc áo vải, khăn hoa” cùng mời du khách vui hội với nhiều những trò chơi dân gian đặc sắc như: lái buôn xuất sắc,cõng nàng về dinh,  thi chuốt gốm, nấu cơm bằng nồi đất, làm con thổi đất nung, thi đập nồi, bịt mắt đánh trống,...

Sôi nổi nhất đó là hội đua thuyền, hô hát bài chòi, hát bội diễn ra liên tục từ đêm hôm trước đến tận tàn ngày hội.

Làng gốm Thanh Hà ngày nay đã là điểm đến không thể thiếu đối với du khách khi tham quan đô thị cổ Hội An - di sản văn hóa thế giới./.