Lễ hội “Nhặn Sồng” & “Nào Sồng” tại Lào Cai

Đây là Lễ hội của người dân tộc Dao đỏ ở làng Giàng Tả Chải (Tả Van - Sa Pa). Trước đây, hàng năm cứ vào những ngày tốt của tháng đầu năm, người dân tộc Dao ở Giàng Tả Chải thường tổ chức lễ “Nhặn Sồng” ở tại khu rừng cấm của làng. Từ đầu thập kỷ 50, do sự gia tăng về dân số, nạn phá rừng làm nương rẫy cũng ngày càng phát triển, nên chỉ năm nào rừng bị phá nhiều, trâu ngựa thả rông phá vườn tược hoa mầu, thì người dân tộc Dao mới tổ chức lễ “Nhặn Sồng”. Đồ cúng lễ là 1 con lợn (to hay nhỏ là tuỳ thuộc vào số người đến dự nhiều hay ít). Con lợn này luân phiên hàng năm từng hộ gia đình ở trong làng nuôi dưỡng. Lợn dâng cúng phải là lợn có lông màu đen tuyền, khoẻ mạnh và béo tốt.

Khung cảnh lễ hội “Nhặn Sồng” & “Nào Sồng”

Ngày làm lễ, mỗi hội gia đình sẽ cử từ một hay hai người nam giới đi dự. Người đi dự lễ đều phải mặc quần áo đẹp và mang theo nửa lít rượu cùng một bát gạo, nét mặt hồ hởi tiến vào khu rừng hay bị phá nhất. Địa điểm họp có khi cũng chọn ngôi nhà ở gần khu rừng bị phá (vì theo quan niệm của đồng bào, thì nhà ở gần rừng hay thả rông gia súc và hay phá rừng nhiều hơn).

Khi mọi người đã đến đông đủ, dân làng sẽ bầu ra một người làm gốc, “Chẩu chiếu” - người đứng đầu trông coi rừng ở trong năm. Người “Chẩu chiếu” phải là một người có sức khoẻ, giỏi lý lẽ và hiểu biết lệ tục. Sau khi được bầu “Chẩu chiếu” làm lễ cúng thần thổ địa “Thủ Ti” - Vị thần cai quản cộng đồng làng. Sau đó ông ta sẽ trịnh trọng đọc quy ước của làng.

Lễ hội “Nhặn Sồng” & “Nào Sồng” tại lào Cai

Sau khi “Chẩu chiếu” đọc xong một điều quy định, thì đại diện các gia đình thảo luận. Cuối cùng, “Chẩu chiếu” tổng hợp tất cả các ý kiến thành một quy ước riêng của làng về bảo vệ rừng, mọi người dân ở trong làng Giàng Tả Chải đều phải có trách nhiệm thực hiện. Quy ước của làng đã được “Thiêng” hoá vì có sự chứng kiến và công nhận của thần thổ địa. Quy ước của làng là nguyện vọng của cả làng, đã trở thành “luật lệ” của làng, mọi dân làng đều phải tự giác tuân theo. Trong niềm vui thống nhất được quy ước, mọi người đều ăn chung 1 bữa ăn cộng đồng. Thịt và cơm bầy ra lá rừng, rượu thì uống bằng ống bương nhưng mọi người đều hân hoan trong niềm vui chung của cả làng.

Người dân tộc Mông ở Séo Mí Tỷ, ở Dền Thàng Tả Van cũng như ở Lao Chải, Hầu Thào, trước đây họ đều tổ chức lễ ăn ước tương tự như lễ “Nhặn Sồng” của người dân tộc Dao. Nhưng ngày cúng thì thường là ngày Thìn của tháng giêng (với ý niệm cầu mong cho mưa thuận gió hoà).

Hình ảnh người dân nhảy múa trong lễ hội

Địa điểm cúng thường được tổ chức ở khu rừng cấm của cả làng - nơi thờ thần thổ địa, thần thường ngự ở một gốc cây to hoặc một hòn đá lớn ở trong rừng cấm. Sau khi ông “Chứ lồng” - người chủ lễ dâng cúng thần, đọc lời quy ước. Người dân đến dự đều có quyền tự do thảo luận và bàn bạc.

Nội dung quy ước của lễ “Nào Sồng” tại các làng người dân tộc H’Mông có sự mở rộng phạm vi điều chỉnh hơn làng người dân tộc Dao. Bên cạnh việc bảo vệ rừng và chống thả rông gia súc, quy ước còn đề cập đến các vấn đề phòng chống trộm cắp, bảo vệ mùa màng và tương trợ giúp đỡ lẫn nhau...