Lễ cúng gọi hồn lúa của người La Chí ở Lào Cai

Người La Chí sinh sống chủ yếu ở thôn Nậm Táng, Mào Phố, Nậm Khánh, xã Nậm Khánh, huyện Bắc Hà và thôn Hóa Chư Phùng ở xã Nàn Sán, huyện Si Ma Cai. Cuộc sống của người dân nơi đây chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Người La Chí cải tạo các sườn đồi, núi thành ruộng bậc thang để canh tác, trồng lúa nước. Tập quán canh tác của người La Chí mang đậm nét tín ngưỡng như: lễ cúng cầu mùa, lễ cúng cơm mới, cúng trừ sâu bệnh... Trong đó, lễ cúng gọi hồn lúa là nghi lễ quan trọng mang nét văn hóa đặc trưng trong tín ngưỡng nông nghiệp của người La Chí.

Trước khi làm lễ cúng, người La Chí phải chuẩn bị các lễ vật gồm: một con lợn, một gói cá, một chai rượu hoẵng, một củ gừng, một bó mạ... bày lên một chiếc mâm gỗ để trước bàn thờ. Chủ nhà lấy hai chiếc nan tre uốn thành vòng cung đặt trước mâm thờ với ý nghĩa tượng trưng cho chiếc cầu để thầy cúng đón hồn lúa về cho gia đình. Thầy cúng ngồi hướng về phía bàn thờ tổ tiên, khấn báo cáo tổ tiên 3 đời rằng gia đình làm lễ cúng, con cháu thành tâm mời các cụ về hưởng rồi phù hộ cho gia đình làm ăn thuận lợi, mùa màng bội thu. Thầy cúng tay cầm một chiếc sừng trâu thay chén uống rượu, mỗi khi thầy gọi đến ai thì lấy một con cá hay một miếng thịt đặt sang bên cạnh thành một phần riêng, thầy cũng cũng bỏ một phần riêng bên cạnh là phần thầy cúng được hưởng.

Sau khi cúng mời tổ tiên, gia chủ mang lợn vào giết thịt, đặt gần mâm thầy cúng giao cho tổ tiên và các vị thần. Chủ nhà lấy dao xẻ một miếng thịt bụng của con lợn đem thái thành từng miếng nhỏ nấu chín để thầy cúng dâng lên tổ tiên và các vị thần. 

Gọi hồn lúa là phần quan trọng nhất của buổi lễ. Thầy cúng giúp gia chủ tìm hồn lúa đang ở đâu để gọi về. Gia chủ phải chuẩn bị một bát nước đặt trước mâm thờ, một củ gừng buộc vào đầu một sợi dây để tìm hồn lúa. Thầy cúng gọi lần lượt mầm ở đầu mỗi hạt thóc, phần hạt, vỏ trấu, cây mạ non, cây lúa... cho đến khi lúa thành hạt. Khi hồn lúa về nhà, sợi dây treo củ gừng sẽ đung đưa. Hồn lúa chưa về thì sợ dây sẽ đứng im, thầy cúng gọi cho tới khi hồn lúa về thì mới kết thúc lễ cúng. Chủ nhà mang những bó mạ ở mâm cúng ra đồng để cấy. 

Ngày nay, lễ cúng gọi hồn lúa mới vẫn được bao thế hệ người La Chí ở Lào Cai duy trì và coi đây là nét văn hóa độc đáo trong tập quán canh tác nông nghiệp.