Lễ cấp sắc của người Dao đỏ tại Lào Cai

Người dân tộc Dao đỏ ở Bắc Hà sinh sống tập trung chủ yếu ở các xã Nậm Khánh, Nậm Đét, Bản Liền và xã Cốc Lầu với nhiều những phong tục truyền thống tốt đẹp, song có lẽ Lễ cấp sắc vẫn là một trong những nghi lễ chính có giá trị nhân văn và mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống riêng.

Theo truyền thống, người đàn ông dân tộc Dao phải được giáo dục và rèn luyện về nhiều mặt để làm người trụ cột của gia đình, của dòng họ và của cộng đồng. Phẩm chất của họ sẽ được kiểm nghiệm thông qua lễ cấp sắc.

Đàn ông người dân tộc Dao sau thụ lễ cấp sắc mới được coi là một người trưởng thành. Người đã qua lễ cấp sắc thì cho dù là trẻ con cũng vẫn được coi là người lớn, được ngồi với già làng, được tham gia vào việc cúng bái hoặc giúp việc cho những thầy cúng trong các cuộc cúng lễ của gia đình cũng như của cộng đồng.

Họ quan niệm rằng, người đã trải qua lễ cấp sắc mới có tâm và có đức để phân biệt phải trái, mới được công nhận là con cháu của Bàn Vương.

Nghi thức cấp sắc của dân tộc Dao đỏ

Lễ cấp sắc thường được tổ chức vào tháng 11 và tháng 12 âm lịch hoặc tháng 1 năm sau. Đó là một khoảng thời gian nông nhàn. Ngày lễ cấp sắc được chọn rất kỹ, chẳng hạn họ Triệu thì chọn các ngày Dần, Mão, còn họ Đặng thì chọn ngày Dần. Lễ cấp sắc ở mỗi một bậc cấp đều có những khác biệt nhất định trong trình tự hành lễ. Tuy nhiên, có 2 phần lễ chính là lễ quá tăng (qua đèn) gồm các phần: Trình diện, cấp đèn, hạ đèn, đặt pháp danh và qua cầu. Phần lễ tẩu Slai (lễ thăng cấp) gồm: lễ lên đèn, ban mũ, lễ trình diện Ngọc Hoàng, lễ tơ hồng và lễ thăm thiên đình.

Lễ cấp sắc của người dân tộc Dao có giá trị nhân văn, được thể hiện ở các điều giáo huấn ghi trong sắc cấp cho người thụ lễ tuyệt đối kỵ làm việc ác và làm điều xấu.

Trong ngày lễ cấp sắc, có nhiều điệu múa cổ truyền dân gian được trình diễn với sự tham gia của đông đảo của người dân trong bản. Những điệu múa của người dân tộc Dao thể hiện sự tự do hòa nhịp với các nhạc cụ thanh la, não bạt, trống và chuông lắc... Với nhiều chủ đề khác nhau về lịch sử và cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, được hình tượng hóa bằng các động tác nhảy múa kết hợp với ca hát để Bàn Vương và tổ tiên dòng họ xem như diễn tả về việc làm nương, tra hạt và làm nhà... Các điệu múa có thể kéo dài hàng giờ, được cả làng đến xem đông vui giống như ngày hội.

Trong lễ cấp sắc của người dân tộc Dao đỏ tại xã Nậm Đét - một nghi lễ quan trọng là thầy cấp sắc chuẩn bị đầy đủ như: ghế, quần áo, các thầy nhờ sư phụ, tổ tiên, ủng hộ lễ cấp sắc thắp đèn cho trò, các thầy dùng sách cúng, trống chiêng vừa cúng, vừa quay vòng quanh các trò từ 9 đến 11 vòng với mục đích là để ủng hộ cho các trò, để đèn cấp sắc lúc nào cũng sáng soi cho các trò, cầu cho các trò luôn được khỏe mạnh. Sau đó thì hạ chén khung đèn, các thầy làm lễ truyền lại phép cho trò, các trò nhận được hưởng phép của thầy và sau này người được cấp sắc đi giúp người khác duy trì phong tục, tập quán bản sắc của dân tộc và truyền lại lý lễ phép cho đời sau.

Độc đáo lễ cấp sắc người Dao đỏ

Kết thúc lễ cấp sắc, thầy sẽ làm lễ để tạ ơn tổ tiên, sư phụ đã ủng hộ các thầy làm lễ cấp sắc đạt được kết quả tốt, đồng thời lấy bánh trong buổi lễ cấp sắc cho tất cả mọi người cùng ăn, thưởng thức và chia vui cùng với người được cấp sắc. Từ đây, chàng trai thụ lễ cấp sắc đã được coi như một người đàn ông trưởng thành hoàn toàn về thể chất cũng như về tâm linh.

Cấp sắc là một trong những nghi lễ quan trọng của đồng bào người dân tộc Dao, góp phần xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trên vùng cao Bắc Hà./.