Lễ hội Đền Thiên Hậu tại Hưng Yên

Lễ hội Đền Thiên Hậu mở hội hằng năm vào ngày 23 tháng 3 và ngày mùng 9 tháng 9 (âm lịch), để kỷ niệm ngày sinh và ngày hoá của Lâm Tức Mặc. Lễ hội thu hút đông đảo các dòng họ người dân tộc Hoa ở Phố Hiến và người Việt về để tế lễ. 

 Đền Thiên Hậu (Thiên Hậu thượng phố) nằm trên đường Trưng Trắc - phường Quang Trung - Thị xã Hưng Yên được xây dựng vào năm 1640 do 40 dòng họ người Trung Quốc ở Quảng Đông, Quảng Tây và Phúc Kiến quyên góp tiền của để xây dựng nên. Đền Thiên Hậu thờ bà Lâm Tức Mặc, theo “Đại Nam nhất thống chí”, bà là một vị thần biển. Lâm Tức Mặc sinh ngày 23 tháng 3 (âm lịch) là người con gái thứ 6 của Lâm Nguyện, người Bồ Điền, tỉnh Phúc Kiến (Trung Quốc). Tương truyền khi Lâm Tức Mặc ra đời có hương thơm ngào ngạt, và có hào quang rực rỡ. Lâm Tức Mặc rất thông minh, năm lên 8 tuổi đi học tiên, luyện đơn thành chính quả và có thể hô mưa gọi gió, dùng phép màu cưỡi chiếu bay trên biển. Khi dân tình mất mùa đói kém bà đã tìm ra rong biển để ăn thay gạo, mì, mạch, nhờ vậy dân tình đã không còn đói khổ. Bà tìm ra một thứ dầu ma mộc, phun xuống đất mọc thành cây cho hạt ăn thay lúa gạo... Đến ngày mùng 9 tháng 9 âm lịch bà không bệnh mà hoá. Sau khi hoá Bà thường mặc áo màu đỏ bay lượn trên biển để cứu giúp tàu thuyền qua lại. Người dân Phúc Kiến đã tôn bà làm thần Hàng Hải, ở đâu có người dân Phúc Kiến thì ở đó có đền thờ bà. Khi di cư đến Phố Hiến, người dân Phúc Kiến đã lập đền thờ Bà ở phố Bắc Hoà (nay là phố Trưng Trắc). Đền Thiên Hậu là công trình mang đậm màu sắc kiến trúc Trung Hoa trên nhiều hạng mục như: cổng nghi môn, nhà thiêu hương, mái, đao góc và cách kết cấu vì kèo. Tương truyền đền được làm ở Trung Quốc rồi mới mang sang Phố Hiến để cất dựng. Nghi môn được dựng giống như một ngôi nhà, mái lợp ngói ống, kiến trúc các bộ vì kiểu chồng rường, hệ thống cánh cửa khắc hình quan văn võ và người theo hầu. Thềm được lát bằng những tấm đá cuội trải qua mưa gió hàng mấy trăm năm vẫn không bị mòn. Phía trước nghi môn có đôi nghê chầu: con đực ngậm ngọc và con cái ôm con bú, chất liệu bằng đá hoa cương, tạo tác rất sinh động. Viên ngọc được làm tròn, nhẵn và không biết làm cách nào người ta có thể đưa được vào miệng con đực. Đã có câu ca rằng: Ai về tỉnh lỵ Hưng Yên Thăm đền Thiên Hậu đôi bên nghê chầu Con Dương ngậm ngọc Bích Châu Con Âm sữa ngọt một bầu nuôi con. Hai con nghê đá đã nói lên quan niệm sống của người dân Trung Hoa: được của và được con đó là hạnh phúc lớn nhất của cuộc đời. Khu nội tự xây kiểu chữ đinh gồm nhà thiêu hương và hậu cung. Nhà thiêu hương dựng chồng diêm 2 tầng 8 mái, mái lợp bằng ngói ống, đường bờ nóc được trang trí đức phật ngồi trên toà sen, xung quanh có người qua lại. Toàn bộ hệ thống vì được kết cấu theo hình thái đặc biệt với từng chủ đề và tích truyện Trung Quốc như: Tây Du Ký, Tam Quốc… Ngoài ra, ở đây còn trang trí các loại hoa dây, bát mã quần phi và cảnh bốn mùa: Xuân, hạ, thu, đông. Hậu cung gồm 3 gian, kiến trúc kiểu “chồng rường cánh”, trên các đầu dư chạm thành hình con cá chép. Gian hậu cung ngoài thờ Lâm Tức Mặc còn thờ cha mẹ, anh em ruột của Bà và các dòng họ của người Hoa đã có công dựng đền. Hằng năm, Đền Thiên Hậu mở hội vào ngày 23 tháng 3 và ngày mùng 9 tháng 9 (âm lịch) để kỷ niệm ngày sinh và ngày hoá của Lâm Tức Mặc. Đông đảo các dòng họ người dân tộc Hoa ở Phố Hiến và người Việt về để tế lễ. Trong lễ hội tổ chức rước kiệu rất linh đình, lễ vật gồm có bánh rong câu, bánh rùa và bánh Tô Châu… là những sản vật truyền thống của người dân Trung Hoa. 

Đền Thiên Hậu là một trong số rất ít những công trình kiến trúc cổ của người Trung Hoa ở Phố Hiến còn bảo lưu cho tới ngày nay. Với mục đích gìn giữ và tuyên truyền quảng bá tới đông đảo quần chúng nhân dân, tỉnh Hưng Yên đã cho trùng tu Đền Thiên Hậu khang trang sạch đẹp và năm 1992 đã được Bộ VHTT công nhận là một di tích kiến trúc nghệ thuật./. Theo BaoHungYen