Quản lý lễ hội cần gắn liền quản lý di tích tại Hải Phòng

Tuy nhiên, các lễ hội ở Hải Phòng thực tế cho thấy: sự phức tạp của lễ hội chính là những việc “di ra cái tích” của nhân vật được thờ phụng để lập thêm các ban thờ. Đây là điều kiện làm nảy sinh thêm hành vi đặt lễ ở khắp nơi.

Như ở đền Bà Đế (Đồ Sơn), bên cạnh ban thờ Bà có cả ban thờ song thân Bà, rồi ban thờ Cậu bé, Cô bé, … Nơi khác thì chỉ một không gian ngoài trời mà có đến hai, ba ban thờ Trung thiên. Tâm lý của người Việt Nam “để là hòn đất, cất thành ông Bụt”, mà Bụt đặt ở đâu thì có tất lễ bái ở đó. Vậy là thay vì thắp hương ở một ban chính, người dân lại đặt lễ, thắp hương ở tất cả các ban thờ nếu còn lễ, còn tiền, kể cả hòn đá hay gốc cây.

Chánh Thanh tra chuyên ngành văn hóa - Ông Phạm Văn Ơn nhận định: Các lễ hội ở Hải Phòng đầu Xuân Tân Mão này nhìn chung đều diễn biến theo hướng “gạn đục, khơi trong”. Một số vi phạm đã bị thanh tra thu giữ (như trường hợp ấn phẩm Song Mai tự) ở lễ hội Đền Trạng Trình (Vĩnh Bảo), sử dụng ấn phẩm chưa được phép lưu hành.

Nhưng những hành vi đốt đồ mã xe lớn như xe thật, ngựa to như ngựa thật tại đền, phủ, đặt lễ tùm lum, tự ý nâng giá các dịch vụ lễ hội, móc túi, … thì không chỉ là việc của thanh tra chuyên ngành.

Tại cuộc họp về Thanh tra của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cũng đưa ra những dự báo về diễn biến của lễ hội nói chung trong khi lực lượng thanh tra chuyên ngành còn mỏng. Ông Ơn cũng cho biết, muốn thanh tra có hiệu quả thì phải tăng cường lực lượng chuyên môn từ chính các Ban quản lý di tích quận, huyện.

Đốt vàng mã dưới vỉa hè, lòng đường gây ô nhiễm môi trường

Một khi năng lực chuyên môn cũng như tổ chức nhân sự của các Ban quản lý di tích quận huyện, cơ sở còn yếu và mỏng thì không thể làm tốt các nhiệm vụ tổ chức lễ hội hay hướng dẫn người dân trong việc tham gia lễ hội. Vì hơn ai hết, đây là lực lượng bám sát lễ hội và cũng nắm bắt được các diễn biến của lễ hội nhiều nhất. Riêng tình trạng nhiều nhà ở nội thành đốt đồ mã dưới vỉa hè, lòng đường gây ô nhiễm môi trường cần phải có sự thanh tra, kiểm tra và xử phạt nghiêm.

Các cấp, các ngành cần vào cuộc trong việc quản lý tổ chức lễ hội mà mấu chốt là gắn liền với quản lý di tích từ khâu quy hoạch không gian tu bổ di tích, đặc biệt là di tích có tổ chức lễ hội. Không nên thêu dệt, thêm thắt các giai thoại, tiểu sử của nhân vật thờ phụng để bao biện cho việc cơi nới, xây cất di tích một cách tùy tiện.

Ở tầm vĩ mô, các cấp lãnh đạo cần quan tâm giải quyết tốt hơn mối quan hệ giữa di tích  và lễ hội nhằm tạo ra một không gian lễ hội mà ở đó, người dân tham gia lễ hội được hưởng các giá trị văn hóa, không phải lo âu, khư khư giữ đồ vì nạn móc túi cũng như bị chèo kéo về khấn thuê, sắp lễ thuê, đốt mã thuê, hóa vàng thuê, … Ngoài ra, cần tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân xóa bỏ những hủ tục lai căng trong tín ngưỡng thờ phụng cũng như có chọn lọc các tư liệu hướng dẫn tìm hiểu về thờ cúng, góp phần nâng cao ý thức văn hóa khi tham gia lễ hội.

Việc một số sách về Văn khấn nhưng lại hướng dẫn đốt vàng mã cả đêm Giao thừa, ngày Rằm tháng Giêng mà nhiều người đang làm theo cho thấy cần tập trung nhiều hơn nữa vào công tác kiểm tra, thanh tra trong lĩnh vực in ấn, phát hành nhằm hạn chế những ấn phẩm gây nhiễu về tín ngưỡng và lễ hội./.