Lễ hội thổi cơm thi làng Thị Cấm tại Hà Nội

Cứ đến ngày mùng 8 tháng giêng hàng năm, người dân lại có dịp gặp nhau tay bắt mặt mừng tại đình làng Thị Cấm, xã Xuân Phương, huyện Từ Liêm, Hà Nội để cùng vui với lễ hội kéo lửa thổi cơm thi. Từ nội thành qua cầu Diễn, rẽ tay trái đi dọc Sông Nhuệ gặp ngã rẽ phải đầu tiên, đi thêm gần 1km là đến Làng Thị Cấm.

Toàn cảnh dâng lễ

Sự tích kéo lửa thổi cơm thi của làng Thị Cấm tương truyền rằng:

Sau khi dẹp yên được giặc phương Bắc, đất nước thái bình, trăm họ yên vui, tướng Phan Công cùng quận thần trở lại Thị Cấm. Nhận thấy người dân nơi đây có nhân, có thủy, có trung, có hiếu, Ông ngự lại đất này, dạy dân làng trồng dâu, nuôi tằm, cấy cầy, dệt vải.. Từ đó dân làng Thị Cấm tôn thờ ông là Thánh Hoàng làng. Sau màn rước kiệu và dâng lễ, các bô lão trong BGK kiểm tra lần cuối những vật dụng dùng để nấu cơm, như Thóc, Nồi, Bùi rùi..Nếu giáp nào tự đưa thóc từ bên ngoài vào, các bùi rùi có chất gây cháy, lập tức sẽ bị loại khỏi cuộc thi.

Sau hiệu lệnh của chủ tế, nguời có kinh nghiệm nhất của các giáp lấy hai thanh dang kẹp vào bùi nhùi, dùng hai thanh tre ốp trên dưới giữ chắc hai đầu rồi hai người kéo co cho cật dang cọ sát vào cật tre nhiều lần. Khi nào thấy có khói lên thì dừng lại và thổi thật khéo thì ngọn lửa sẽ bùng cháy. Trong khi thổi lửa, mỗi giáp tiến cử 1 đô 13 -15 tuổi, chạy xuất phát tại đình làng thật nhanh đến điểm lấy nước cách đình làng 1000m, lấy nước vo gạo, thổi cơm. Còn các trai làng khác vần cối đá ra giữa sân đình, đổ thóc vào giã thật mau. Giã càng mạnh, càng mau nhịp thì thóc biến thành gạo trắng càng nhanh.

Gạo sau khi được giã được vo với nước và mang đi nấu

Hội thi gồm 4 đội (dân làng thường gọi là giáp), mỗi giáp được cử 10 người dự thi không phân biệt tuổi tác gồm cả nam lẫn nữ. Sau khi được phát nguyên liệu, trang phục cùng đồ đạc, phụ nữ dần sàng, lọc vỏ thóc, nam giới giã gạo và kéo lửa bằng cây giang.

Theo truyền thống xưa, dân làng thường nấu cơm bằng niêu đặt trên một chiếc kiềng ba chân và nhóm lửa  bằng rơm, củi. Vì vậy nếu người nấu khéo léo xử lý ngọn lửa sao cho vừa tầm, những hạt cơm này thường trắng và thơm ngon. Tiếng trống chiêng thúc giục, được trai tráng các giáp trong làng khua inh ỏi để cổ vũ cho các đội thi, làm cuộc thi trở nên hấp dẫn, rộn ràng. Các đội thi càng phấn chấn hơn, người cổ vũ thì hồi hộp hơn.

Sau giai đoạn lửa là đến phần ủ tro cho cơm chín đều. Lúc này các niêu cơm đã nằm kín bên trong các ụ rơm đốt. Quang cảnh sân đình làng Thị Cấm sôi động cùng làn khói nghi ngút. Mọi người nhanh chóng ủ nồi cơm của mình và làm thành nhiều đống nhỏ khác để giấu đi nhằm kiếm thêm thời gian cho nồi cơm của mình.

Khi nồi cơm vừa cạn nước, người ta giấu chúng vào trong đống than rơm để chờ chín. Rất nhiều đống lửa được các giáp đốt lên nghi binh, khói rơm bốc lên mù mịt cả sân đình.

Cơm được nấu bằng niêu đặt trên kiềng ba chân

Sau tuần hương, các bô lão của làng phải tự đi tìm nồi cơm trong rất nhiều những đống than rơm. Nếu người thi khéo giấu thì cơm sẽ chín đều do thời gian được kéo dài, nếu giấu vụng, bị các bô lão xăm trúng ngay từ đống than đầu tiên thì cơm sẽ dễ bị sống.

Nồi cơm của 4 giáp sau khi thu về được các bô lão kiểm tra và chấm điểm... Các cụ ông cao tuổi trong làng có vai trò cầm cân nảy mực chấm điểm. Cơm của đội nào chín đều, hạt dẻo, thơm nhất sẽ giành giải nhất của làng.

Sau lễ kính cáo trời đất, vị trưởng thưởng của làng đem 4 bát cơm của 4 giáp dâng tướng Phan Công, vị tướng được dân làng Thị Cấm tôn thành Thánh Hoàng Làng. Giải thưởng cho đội giải nhất chỉ là một chút quà nhỏ nhưng mang ý nghĩa tinh thần lớn lao kèm theo sự may mắn, tài lộc đến với họ trong năm mới.