Lễ hội bơi trải Tứ Yên tại Vĩnh Phúc

Quang Lễ hội bơi trải Tứ Yên 

Vào năm 544, trước sự tấn công của đoàn quân Lương, vua Lý Nam Đế đã từ Long Biên (thuộc Hà Nội ngày nay) rút lực lượng về xây dựng căn cứ tại miền rừng núi Lập Thạch. Sau đó, Ngài đã đem quân ra mai phục tại vùng hồ Điển Triệt, tức là hồ Miêng tại xã Tứ Yên để giao chiến với quân giặc. Ở tại đây đã diễn ra một trận thủy chiến vang dội trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc ta. Quân ta do lực lượng còn non yếu nên đã bị thất bại. Vua Lý Nam Đế đã phải rút quân về động Khuất Lão (Tam Nông, Phú Thọ) rồi trao binh quyền cho tướng Triệu Quang Phục để tiếp tục cuộc kháng chiến chống quân Lương, rồi Ngài cũng mất ở đó luôn.

Tuy bị thất bại, nhưng cuộc khởi nghĩa Lý Bí vào thế kỷ thứ VI đã để lại nhiều dấu tích hào hùng trên mảnh đất Tứ Yên, khiến những người dân trong các thôn Yên Lập, Yên Mỹ, Yên Phú và Yên Lương dù đang lao động, sinh sống và học tập ở đâu cũng luôn cảm thấy tự hào về quê hương, xứ sở của mình. Những cái tên như Rừng Cấm, Thành Lĩnh, đồi Ông Ngự là nơi vua ở; những Phù Giai, Phù Yến, Phù Lánh, Phù Gầm, Phù Chè... chính là nơi quân ta mai phục; những cái tên nghe hoang sơ và dân giã như Bến Bêu, Cơm Son,  Đồng Bịch, Đồng Quét, hóc Áo trôi... vốn có từ thời xa xưa và liên quan đến sự có mặt của vị Hoàng đế đầu tiên của dân tộc ta, cùng với hàng vạn nghĩa quân do Lý Bí chỉ huy, đã chiến đấu dũng cảm và hy sinh oanh liệt trên vùng đất địa linh nhân kiệt này cách thời nay một nghìn 500 năm. Tất cả những cái đó đã đi vào máu thịt của mỗi người dân Tứ Yên từ cụ già cho đến em nhỏ, không một ai là không biết đến.

Uống nước nhớ nguồn vốn là truyền thống nghìn đời của con người dân tộc ta. Người dân Tứ Yên cách đây 4 trăm, 5 trăm năm đã dựng đình dựng miếu để thờ cúng, tưởng nhớ và tôn vinh tới người anh hùng Lý Bí và thờ vọng Thánh Tản Viên, người đã có công dựng nước thời đại Hùng Vương. Khi đã có đình, có miếu thì hàng năm làng tổ chức lễ hội.

Từ đó thì những người dân nơi đây đã truyền tụng nhau câu ca: “Rau gác Hạc bơi, Hạc gác Me bơi, Me gác Đức Bác bơi, Đức Bác gác Dạng bơi”. Rau là thôn Cựu ấp, xã Liên Châu (Yên Lạc); Hạc là phường Bạch Hạc (Việt Trì); Me là xã Yên Lập (Vĩnh Tường); Đức Bác là xã Đức Bác (Lập Thạch) và Dạng là xã Tứ Yên (Lập Thạch). Đây chính là trình tự thời gian thi bơi trải của các địa phương dọc theo hai dòng sông Hồng và sông Lô.

Bơi trải của các làng ở Tứ Yên được đóng bằng gỗ chò và sơn màu đỏ. Đầu trải là hình đầu con chim phượng, thân trải là thót dần uốn hình đuôi tôm cong ngược. Trải dài 20,5 mét, lòng trải được chia thành nhiều khoang, chỗ rộng nhất là 1,5 mét. Mỗi trải gồm có 36 tay giầm, được chia thành 18 cặp và ngồi hàng ngang. Người bơi trải là những trai tráng khoẻ mạnh đã được tuyển chọn, ngồi quỳ một chân xuống mạn trải theo một tư thế thống nhất và tay cầm dầm đúng chiều. Chuôi dầm được sơn màu đỏ mái dầm thì sơn màu trắng, khi bơi phải bơi theo đúng nhịp hò của người hò mõ, tay bơi và miệng phụ hoạ theo tiếng hò.

 Lễ hội bơi trải Tứ Yên thu hút đông đảo người dân tham gia

Ngày lễ hội, ngoài việc tế lễ ở đình ở miếu, thì còn có hình thức rước kiệu và bơi trải giữa hai làng Yên Lập và Yên Lương vào các ngày 24 và ngày 25 tháng Năm.Trước giờ xuất phát các làng sẽ sắm lễ vật cúng quan Hà Bá, sau đó bốn chiếc trải sẽ dàn hàng ngang dưới sông trước của cửa đình để chờ hiệu lệnh. Khi nào có hiệu lệnh thì các tay bơi mới được vung giầm và reo hò để cố cho trải mình lao lên trước.

Sau mỗi lần thi bơi trải, người bơi cũng như người xem đều mệt lả, tắt tiếng vì reo hò. Làng nào chiến thắng thì sẽ được thưởng, mặc dù phần thưởng không nhiều nhưng niềm vui và vinh dự thì náo nức trong cả năm, mọi người tin rằng trong năm đó làng mình sẽ an khang thịnh vượng.

Đặc sắc lễ hội bơi trải Tứ Yên 

Đây là một trong những cuộc thi tài sức dẻo dai bền bỉ, tinh thần đoàn kết của những đội thuỷ binh, rồi trở thành những cuộc đua tài trí của các làng trong hội thi bơi trải. Đó chính là hình thức khai hạ, mừng nước vốn có từ rất lâu đời ở vùng cư dân nông nghiệp trồng lúa nước. Nó đã trở thành một nét đẹp văn hoá truyền thống của những con người ở vùng quê quanh năm gắn bó với sông nước./.