Lễ tế Xã Tắc tại Thừa Thiên Huế

Vào năm 1806, vua Gia Long đã cho xây dựng đàn Xã Tắc. Xã là một vị thần quan trọng nhất trong 5 vị thổ thần, Tắc đó là lúa - quý nhất trong những loại ngũ cốc. Vì là thờ Đất và thờ Lúa nên đất để xây dựng đàn Xã Tắc được cả các thành, các dinh và các trấn trong toàn quốc theo lệnh vua, phải đóng góp loại đất sạch để đắp đàn. Bởi vậy, đàn Xã Tắc còn tượng trưng cho đất đai của cả Tổ quốc, ý nghĩa của đàn Xã Tắc vì thế càng thêm phần thiêng liêng.

Đàn được xây dựng ở bên trong Kinh thành, năm ở phía tây của Hoàng thành, thời xưa thuộc xã Hữu Niên (sau này thành phường Ngưng Tích), ngày nay thuộc địa phận phường Thuận Hòa, Thành phố Huế.

Đàn Xã Tắc sẽ được đắp lộ thiên, gồm có hai tầng, có hình vuông, mặt nhìn về hướng bắc. Tầng trên cao khoảng 1,60m, cạnh dài khoảng 28m, mặt nền được tô 5 màu theo nguyên tắc của ngũ hành: giữa là màu vàng, phía đông là màu xanh, phía tây là màu trắng, phía nam là màu đỏ và phía bắc là màu đen. Trên nền còn đặt 32 bệ đá dùng để cắm tàn. Tầng dưới cao khoảng 1,20m, cạnh dài khoảng 70m, mặt nền phía trước được lát gạch, hai bên có bệ cũng dùng để cắm tàn.

Tại đàn Xã Tắc - nơi để diễn ra lễ tế - sẽ có các án thờ, lính canh, phẩm vật, quan võ lục phẩm, quan văn tứ phẩm, bồi tế, chấp sự... Các lễ chính là: Quán tẩy (vua rửa tay); Thượng hương (dâng hương); Nghinh thần (đón các thần); Điện ngọc bạch (tế ngọc và lụa); Hiến tước (dâng rượu); Truyền chúc (đọc chúc văn); Tứ phúc tộ (ban phúc) và Triệt soạn (dọn thức ăn)...

Theo Kinh Lễ thì đàn Xã Tắc được xây dựng sẽ phải có nền "Xã" để tế. Hai tầng nền của đàn Xã Tắc được tọa lạc trên một khu đất rộng, vuông vức và xung quanh có tường đá bao bọc. Ở Phía Nam có bình phong, còn ở ba phía Đông, Tây, Nam thì có trổ cửa nhỏ, riêng ở phía Bắc (mặt trước) thì có dựng cửa tam quan. Trong vườn của đàn có trồng nhiều thông và mai, hai bên đường từ nền dưới dẫn ra cổng tam quan trồng hai hàng cây mù u thẳng tắp. Vì vậy mà dân gian ở Huế có câu: "Văn thánh trồng thông/ Võ thánh trồng bàng/ Ngó vô Xã Tắc hai hàng mù u". Trước cửa tam quan, phía Bắc có một con đường ngăn cách đàn với hồ Xã Tắc. Hồ rộng, có hình vuông, cạnh 57m, nước trong xanh in bóng đàn Xã Tắc xuống mặt hồ.

Khi nói đến việc tế Xã Tắc, mỗi triều sẽ mỗi khác nhưng đến triều Nguyễn thì lễ tế Xã Tắc đã được triều đình đứng ra để tổ chức. Trước khi tế lễ, các con đường từ Đại Nội đến đàn Xã Tắc phải được quét dọn rất sạch sẽ. Trước đó, từ nhà vua cho đến các văn võ bá quan, người nào đến tham dự vào lễ tế Xã Tắc cũng đều phải trai giới và chay tịnh để giữ mình được trong sạch.

Dàn tế Xã Tắc

Để chuẩn bị cho lễ tế, Bộ Lễ sẽ phải lo sửa sang, bày biện đầy đủ các lễ vật, đồ thờ và hương án. Hôm chính lễ, ở hai bên đường từ cửa Ngọ Môn có quân lính và cờ quạt đứng rất uy nghiêm, đèn đuốc được chong thâu đêm suốt sáng. Trên hương án ở đàn tế, ngoài các thứ nghi trượng và đồ thờ cúng thường thấy còn có thêm cả lễ tam sinh gồm có ba con vật đó là: dê, trâu và lợn.

Đội quân gồm có hơn 700 người với đầy đủ các nghi vệ, quan văn võ, binh lính, đội nghi trượng, đội nhã nhạc, vũ công Bát dật, voi, ngựa, chuông trống, võng lọng, cờ quạt… khởi hành đoàn ngự đạo đến đàn Xã Tắc. Sau đó đoàn Ngự đạo sẽ tiến hành cử lễ trong không khí trang nghiêm và linh thiêng.

Các lễ vật trong lễ tế.

Ở trước bàn thờ lớn, nhà vua sẽ đội mũ cửu long, mặc áo hoàng bào và lưng đeo đai ngọc, thân đứng ra làm chủ tế. Sau lưng nhà vua, các văn võ bá quan áo mão chỉnh tề, hàng ngũ thẳng lối, nét mặt nghiêm trang, kính cẩn cúi đầu để hành lễ. Lễ tế diễn ra trong bầu không khí rất trang nghiêm với nhiều nghi thức thành kính. Ngay sau lễ tế chính thức, khi nhà vua đã hồi cung, thì dân chúng mới được phép lên đàn để dâng hương cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và đời sống no ấm./.

lehoi.info tổng hợp