Hội Bài chòi tại Quảng Nam

Bài chòi chính là một loại hình nghệ thuật dân ca và là trò chơi dân gian đặc trưng của ông cha thời xưa còn lại cho đến ngày nay ở miền Trung nước Việt Nam nói chung và trên mảnh đất tỉnh Quảng Nam nói riêng. Cứ vào mỗi một dịp Tết Nguyên đán, những người dân ở trong các làng ở tỉnh Quảng Nam lại rộn ràng chuẩn bị dựng chòi kê ván để chuẩn bị cho Hội bài chòi. 

Hội bài chòi được khai mạc từ tờ mờ sáng ngày mùng 1 Tết. Những cụ già có vai vế ở trong làng sẽ làm lễ cúng thần linh, thổ địa và thành hoàng... cầu cho một năm mới gặp được nhiều điều an lành, mùa màng luôn bội thu và làng xóm được trù phú. Trong khi đó, tiếng trống hội liên tục vang lên báo hiệu và thôi thúc dân làng đến để chơi và để nghe hô hát bài chòi. Nhân dân ở làng trên, xóm dưới trong những bộ trang phục đẹp nhất nô nức kéo đến chơi bài chòi đầu năm để tìm sự may mắn.

Theo những tài liệu nghiên cứu văn hóa dân gian, nếu như đúng thể thức thì khi chơi bài chòi, người ta sẽ dựng 11 chiếc chòi có chiều cao từ 2 đến 3 thước, bên trái sẽ có 5 chòi và bên phải cũng có 5 chòi, gọi là chòi con và 1 chòi ở chính giữa gọi là chòi trung tâm hay còn được gọi là chòi cái. Thông thường dân gian chơi bài chòi cốt là để giải trí, để được nghe anh hiệu gõ mõ, hô bài chòi diễn xướng mang đậm tính chất nghệ thuật dân gian. Ở đây âm nhạc là những nhịp gõ, nhịp trống, kết hợp nhuần nhuyễn với lời hô tiếng hát. Lời hô mang ý nghĩa văn chương bình dân và mộc mạc, hình của mỗi con bài thì mang dáng vẻ của họa tiết cách điệu theo phong cách dân gian.

Bài chòi là một loại hình nghệ thuật dân ca và trò chơi dân gian đặc trưng

Chơi bài chòi thực hiện theo mỗi chòi con (10 chòi) sẽ được phát 3 con bài, ở trên thân bài có tên của con bài, tất cả là có 30 con bài (được gọi là bài nọc). Ở chòi cái sẽ có một cái ống tre lớn được dùng để đựng bài cái. Khi trống thúc liên hồi báo hiệu hội bài chòi được bắt đầu, những người đánh bài chòi sẽ vào chòi con, trên tay cầm 3 con bài do họ tự chọn lựa một cách ngẫu nhiên. Anh hiệu (người hô) sẽ bước ra ống thẻ cái, xóc đi xóc lại rồi chậm rãi rút từng con bài ra. Mỗi một lần rút bài anh hiệu sẽ hô câu thai tên của con bài. Chòi nào có đúng quân bài đó thì người chơi sẽ cầm mõ gõ lên ba tiếng cắc, cắc, cắc hoặc sẽ xướng to lên là "ăn rồi" thì anh hiệu sẽ sai một người phụ việc đến trao cho một cây cờ đuôi nheo nhỏ. Đến lúc chòi con nào đã ăn được đủ 3 con (được 3 cờ) thì sẽ hô "tới" và gõ một hồi mõ kéo dài, lúc này trống tum, trống cán ở chòi cái sẽ đánh vang lên báo hiệu là có người thắng/tới. Thông thường cuộc chơi sẽ có từ 8 đến 10 hiệp là hết một ván bài chòi, lưu lại một hiệp/ ván cho ban tổ chức sẽ dùng để chi phí và sau đó tiếp tục kẻ bước xuống người bước lên chòi để chơi ván khác.

ở miền Trung Việt Nam

Hội bài chòi ở tỉnh Quảng Nam vừa mang trong nó một hơi thở nóng hổi của cuộc sống hiện đại, lại vừa chứa đựng vẻ dịu dàng và duyên dáng của một nét văn hóa truyền thống đầy ý nghĩa. Chính vì thế, hội bài chòi đã trở thành một nếp sinh hoạt văn hóa, là một món ăn tinh thần không thể thiếu được của nhiều tầng lớp nhân dân ở trong tỉnh, đã thu hút cả những người già và cả lớp trẻ ở mọi vùng miền, không những trong dịp tết nguyên đán mà còn ở cả các lễ hội của địa phương.