Lễ “ăn cơm mới” của người Tày Bắc Hà tại Lào Cai

Đã thành thông lệ, hàng năm, cứ độ khoảng cuối tháng 9 đầu tháng 10 dương lịch, khi những cánh đồng đã tràn ngập một màu vàng óng của lúa chín. Ở khắp các bản làng của người dân tộc Tày, ở Bắc Hà lại rộn rã tiếng giã gạo để làm cốm, làm khẩu rang để chuẩn bị cho lễ "ăn cơm mới" - là một nghi lễ nông nghiệp truyền thống, một nét văn hóa độc đáo của người dân tộc Tày ở Bắc Hà. 

Ngay sau khi mùa thu hoạch vụ lúa mùa khi ngô, lúa đã được chất đầy bồ thì đó cũng là thời điểm để bà con những người dân tộc Tày (Bắc Hà) bước vào mùa Tết "cơm mới" với ý nghĩa là tổng kết một năm sản xuất, dâng thành quả lao động của mình để cúng đất trời, cầu cho mưa thuận gió hòa, làm ăn phát đạt, mùa màng tươi tốt, con cháu mạnh khỏe và bày tỏ sự tôn kính lên ông bà tổ tiên những người đã khuất. Cứ theo phong tục truyền thống của người dân tộc Tày, gia đình nào có "ma nhà", có cối hương thờ cúng cha mẹ, thờ cúng ông bà thì hàng năm gia đình đó đều phải tổ chức lễ cúng "cơm mới". Mặt khác, Tết "cơm mới" còn là một trong những nghi lễ quan trọng nhất của mỗi gia đình người dân tộc Tày, nên được bà con nơi đây chuẩn bị rất chu đáo và kỹ lưỡng. Ngay từ buổi sáng sớm mỗi người ở trong gia đình sẽ dậy sớm để chuẩn bị các đồ lễ cúng. Đồ lễ cúng ở trong mâm là những sản vật do người dân tự tay chăn nuôi, trồng cấy, được như: vịt, gà, gạo, ngô... được làm chín và bày trên cỗ lá. Ngoài ra, mâm cỗ cúng cũng cần có đầy đủ cả khoai lang, khoai sọ, mía và cả quả cọ. Đặc biệt, ở trong mâm lễ cúng không thể thiếu được hai món ăn truyền thống của người Tày trong lễ "ăn cơm mới" đó là cốm và khẩu rang. Cốm sẽ được làm từ thóc nếp non sau khi thu hoạch về có thể đem luộc hoặc rang vừa chín tới, sau đó để cho nguội rồi đem giã, sàng sẩy để loại bỏ bớt vỏ trấu rồi đem bỏ vào cối giã, tiếp sau đó sẽ đem đồ lên ăn có vị dẻo và rất thơm.

Lễ cúng "cơm mới" của những người dân tộc Tày ở Bắc Hà thường được tổ chức vào cuối buổi chiều và vai trò của ông thầy mo là rất quan trọng. Ông thầy mo phải là người chủ của gia đình, hoặc phải là những người cao tuổi, có kinh nghiệm, được chủ nhà và bà con ở trong bản tín nhiệm. Bài mo "cơm mới" có nội dung, có tuần tự và có ý nghĩa riêng. Các bài mo thường sẽ kéo dài trong nhiều giờ trước sự chứng kiến của cả gia đình và của cả hàng xóm láng giềng. Thầy mo sẽ mặc bộ quần áo truyền thống của người dân tộc Tày và thầy sử dụng một chiếc quạt khi mo. 

Khi mâm cỗ đã được dọn ra, gia chủ cùng với họ hàng, làng xóm sẽ nâng cao chén rượu tổng kết một năm thành công và rộn rã những lời chúc tụng và cùng cầu chúc bước sang một năm sản xuất mới sẽ gặp được nhiều may mắn mưa thuận gió hòa và mùa màng bội thu./. 

Theo Báo Lào Cai