Tổ chức hội thảo khoa học "Lễ hội - Nhận thức, giá trị và giải pháp quản lý"

Mục đích tổ chức Hội thảo này là để các nhà khoa học, các nhà quản lý cùng trao đổi, góp ý, thảo luận và làm rõ hơn nữa về mặt lý luận, nhận thức đối với bản chất, đặc trưng, giá trị, vai trò của lễ hội trong đời sống cộng đồng; nhận thức về cái chung và cái riêng của lễ hội cổ truyền và lễ hội hiện đại. Bên cạnh đó, các bên liên quan cũng bàn về các vấn đề quy hoạch và quản lý lễ hội; vấn đề quản lý và bảo vệ môi trường; quản lý tiền công đức; vấn đề du lịch và phát triển bền vững. Ngoài ra, hội thảo cũng đưa ra những giải pháp và kiến nghị để nâng cao nhận thức về bảo tồn và phát huy giá trị của lễ hội nói riêng và các di sản văn hóa phi vật thể nói chung…

Hội thảo khoa học "Lễ hội - Nhận thức, giá trị và giải pháp quản lý"

Hiện tượng mê tín dị đoan trong lễ hội

Khi bàn về vấn đề mê tín dị đoan trong lễ hội, PGS-TS Đặng Văn Bài cho rằng: “Không có cái gọi là mê tín dị đoan trong bản chất của tôn giáo, tín ngưỡng và lễ hội truyền thống. Chỉ có những cá nhân có mục đích xấu lợi dụng đức tin, niềm tin tôn giáo, tín ngưỡng của cá nhân và cộng đồng vào những mục tiêu phi văn hóa, trục lợi, gây hậu quả nghiêm trọng cho các cá nhân và xã hội mà thôi”.

Sau khi nghe PGS-TS Đặng Văn Bài trình bày, GS Ngô Đức Thịnh cũng có cùng chung quan điểm này. Trên thực tế, vấn đề mê tín dị đoan có thể gây hệ lụy là tàn phá di sản phi vật thể, trong đó có lễ hội. Do đó chúng ta nên thay cụm từ mê tín dị đoan bằng khái niệm lợi dụng tôn giáo tín ngưỡng và lễ hội để mưu cầu lợi nhuận chính và trái pháp luật và có thể dùng luật để chế tài những hành vi lợi dụng này.

Bói toán, xem tướng số ở một số lễ hội

Là người tổng kết, GS Lưu Trần Tiêu, Chủ tịch Hội đồng Di sản quốc gia - đã nhắc đến chính sách ở các nước tiên tiến. Ở các nước đó, hiện nay không nước nào còn sử dụng khái niệm mê tín dị đoan như một khái niệm công cụ trong chính sách quản lý văn hóa nữa mà thay vào đó họ sẽ tôn trọng sự đa dạng văn hóa.

Theo GS Lưu Trần Tiêu, khi nước ta đã gia nhập công ước đa dạng văn hóa của UNESCO thì chúng ta nên nhanh chóng cụ thể hóa những hành vi “lợi dụng niềm tin tôn giáo và lễ hội để mưu lợi bất chính và vi phạm pháp luật”. Như thế, những hành vi xấu sẽ giảm bớt dần cho tới khi giảm hẳn hoặc triệt để biến mất.

Tổ chức Festival quá tốn kém

GS Lưu Trần Tiêu, chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia cho biết, theo thống kê,  “80% trong tổng số khoảng 8.000 lễ hội ở VN là lễ hội truyền thống, lễ kỷ niệm du nhập từ nước ngoài đều do cộng đồng hoặc giới trẻ nước ta tự bỏ kinh phí tổ chức. Còn một phần rất nhỏ khoảng 4,68% là các festival, lễ hội mới ra đời, lễ kỷ niệm của các tỉnh lại vô cùng tốn kém và ngày càng mở rộng về quy mô tổ chức, mời nhiều quan khách nhưng hiệu quả rất thấp và cộng đồng tuy là chủ thể nhưng lại trở thành người đi xem hội”.

Cũng cùng chung quan điểm này, PGS.TS Nguyễn Chí Bền, Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật VN phát biểu: Chúng ta cần phải đánh giá lại các festival vì đây mới là nơi tốn kém tiền của. Có đại biểu kể lại rằng có một festival được tổ chức gần đây tiêu tốn đến 320 tỉ đồng, trong khi đó chỉ riêng phần lẻ của số tiền đó cũng đủ khủng khiếp lắm rồi. Tuy vậy, hưng nfestival nào cũng có nội dung na ná nhau, được nhào nặn bởi những đạo diễn sân khấu nghiệp dư mà không phải là những nhà tổ chức festival được đào tạo bài bản tiến hành.

Ngày nay, Lễ hội đã và đang diễn ra sôi nổi trên cả nước. Theo thời gian và kinh nghiệm, công tác quản lý và tổ chức lễ hội ở nước ta trong những năm gần đây đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần quan trọng trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc và góp phần nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân.

Tuy nhiên, bên cạnh những hiệu quả đã đạt được, việc tổ chức lễ hội ngày nay vẫn còn nhiều hạn chế, tồn tại đòi hỏi phải giải quyết triệt để, kịp thời để công tác quản lý và tổ chức lễ hội ngày càng đi vào nề nếp, đạt hiệu quả cao hơn. Trên thực tế, hiện nay ở nước ta đã và đang xuất hiện xu hướng nâng cấp lễ hội lên tầm cao hơn thành cấp khu vực và cấp quốc gia. Hiện tượng này tưởng rằng tốt nhưng lại dẫn đến việc làm đơn điệu hóa, trần tục hóa, quan phương hóa và thương mại hóa lễ hội. Ngày nay qua một số lễ hội đã làm hồi sinh một số hiện tượng tệ nạn và mê tín, dị đoan như: bói toán, rút thẻ, bán sách tướng số, tử vi, tổ chức cờ bạc trá hình.... Bên cạnh đó, tình trạng đốt đồ mã tràn lan cũng đã gây ảnh hưởng đến môi trường và tốn kém về kinh tế cho người dân. Ở một số di tích hiện nay các cơ sở vật chất, hệ thống hạ tầng và dịch vụ chưa đáp ứng được nhu cầu mật độ đông của du khách dẫn đến yếu tố tâm linh suy giảm, gây mất hứng thú cho người tham gia lễ hội.

Hơn nữa, có đôi khi vấn đề nhận thức của các cấp lãnh đạo, các cơ quan quản lý văn hoá và của xã hội về tính chất, đặc điểm, vai trò và vị trí của lễ hội chưa toàn diện, chưa đầy đủ, chưa chuẩn xác cũng khiến lễ hội bị đánh mất bản sắc vốn có.