Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ gắn liền với quan niệm về sự tuần hoàn của thời tiết trong năm. Đoan là  "mở đầu", Ngọ là "khoảng thời gian từ 11 giờ trưa tới 1 giờ chiều". Cúng Tết Đoan Ngọ là cúng vào giờ trưa. Đoạn Ngọ là khoảng thời gian chuyển từ xuân sang hè, khí hậu thay đổi đột ngột nên rất dễ sinh bệnh. Ông bà ta có câu: "Chưa ăn bánh nếp Ðoan Dương, áo bông chẳng dám khinh thường cỡi ra". 

Tết Đoan Ngọ có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng người Việt ít ai biết về truyền thuyết về Khúc Nguyên, một vị trung thần của nước Sở đứng ra can ngăn Ngũ Hoài Vương không thành, uất ức ôm đá gieo mình xuống sông Miệt La tự vẫn ngày 5/5. Thương tiếc người trung nghĩa, người dân Trung Quốc bơi thuyền ra giữa sông thả bánh cúng Khúc Nguyên. 

Tết Đoan Ngọ của Việt Nam có truyền thuyết khác. Truyện kể rằng, sau khi mùa màng bội thu, nông dân ăn mừng được mùa nhưng sâu bọ lại kéo dày ăn mất sản phẩm đã thu hoạch. Khi người dân loay hoay không biết làm cách nào để giải quyết nạn sâu bọ này thì được ông lão tự xưng là Đôi Truân bày cách. Ông chỉ cho dân chúng mỗi nhà lập một đàn cùng gồm bánh tro, trái cây... Dân làng làm theo, quả nhiên lũ sâu bọ bị tiêu diệt sạch. Lão ông còn dặn rằng: "sâu bọ hàng năm vào ngày này rất hung hăng, mỗi năm cú đúng ngày này làm theo những gì ta dặn thì sẽ trị được chúng". Dân chúng gọi ngày này là Tết giết sâu bọ, cũng có người gọi là Tết Đoan Ngọ vì được cúng vào giờ Ngọ. 

Ở những vùng nông thôn Việt Nam vẫn rất coi trọng ngày Tết này, con cháu dù đi làm xa xôi mấy cũng thu xếp về sum họp đầm ấm bên gia đình. Vào ngày này, cả làng nhộn nhịp hẳn lên, nhà nào cũng dậy sớm chuẩn bị lễ vật tươm tất cúng tổ tiên. 

Sau lễ cúng là tục giết sâu bọ, cả nhà quây quần ăn những loại quả chua, rượu nếp, bánh tro... để diệt trừ sâu bọ, xua đuổi bệnh tật.