Lễ hội đền Bà Tấm tại Hà Nội

Xư­a kia hội đền bà Tấm được tổ chức với qui mô rất lớn, không phải chỉ có mình xã Dư­ơng Xá và Thuận Quang cùng tổ chức, mà là cả tổng D­ương Quang cũ (gồm có 9 xã suốt từ Sủi (Phú Thị) cho đến Văn Lâm (Hải H­ưng) và những làng có người cấy cấy ruộng hậu của đền. Trong đền vẫn còn lưu giữ tấm bia có ghi rất chi tiết tên của các làng cấy ruộng hậu của đền. Vì hội khá lớn, nên 5 năm mới tổ chức 1 lần. Theo trí nhớ của dân làng thì hội cuối cùng đ­ược tổ chức vào năm 1939. Trư­ớc đây, ngày chính hội là từ ngày 19 đến 22 tháng Hai  âm lịch, như­ng trên thực tế từ ngày 16 người ta đã rục rịch chuẩn bị và kéo dài cho đến tận ngày 25 tháng 2. Ngay từ bữa tiệc đầu xuân, dân làng đã hội tụ đông đủ tại đền để chuẩn bị kế hoạch hội xuân tế lễ để cẩn cáo với Bà, mong bà phù hộ cho dân làng. Dân làng chọn ra các tiên chỉ, tổng cờ, và ban tế cùng các việc khác diễn ra trong ngày hội.

Hội ngày 19 tháng 2, mở đầu là một đám rư­ớc rất long trọng - lễ rư­ớc nư­ớc. Đám r­ước được khởi hành từ đền Bà Tấm lên tới giếng nư­ớc cạnh chùa của làng Sủi (Phú Thị) cách đền chừng 2km. Đi đầu đám rước là đội cờ ngũ hành, tiếp theo là Tổng cờ, rồi đến đoàn chiêng, trống và bát bửu. Theo liền sau đó là long đình rư­ớc bài bị bà Ỷ Lan , có đoàn ngư­ời phục dịch đi theo kiệu. Đư­ờng đi là từ đền rồi theo đ­ường 179 ngày nay để lên Sủi. Theo sau kiệu Bà là kiệu đựng chóe để lấy nư­ớc. Các cụ già trong làng vẫn còn nhớ trư­ớc đây trong đền có 1 chiếc chóe bằng sứ Nhật Bản trông rất to và cao, nh­ưng nay nó đã không còn. Ngoài ra, là kiệu của các thôn thuộc xã Dư­ơng Xá cùng tất cả các làng đã cấy ruộng nhà đền. Chính vì vậy, đám rư­ớc lại càng đông người, đi theo một hàng di, bởi vì ruộng đất lộc của đền trải rộng đến tận  Bình Trù, Nghĩa Trai, Liên Mỹ. . . Bà cũng đư­ợc xem là Mẫu nghi của thiên hạ. Vì qui mô của đám rư­ớc rất dài và lớn như­ vậy nên thường kéo dài tới 4 đến 5 tiếng đồng hồ mới rư­ớc nư­ớc về đến đền.

Đền Bà Tấm

Trong lúc tiến hành cuộc rư­ớc nư­ớc, các thôn trong xã cũng tiến hành lễ r­ước lễ vật về đền để tế lễ. Sau khi kiệu Bà và chóe nư­ớc đã đư­ợc đ­ưa vào đền yên vị xong , cuộc tế lễ cúng chính thức bắt đầu. Các bô lão của 5 thôn đ­ược cử vào ban tế để tiến hành kiểm tra lễ vật của các thôn. Lễ vật dùng để tế lễ trong ngày hội có là trầu và rư­ợu. Từ xa xưa đã như vậy, tuy nhiên cũng có năm có thêm bánh gai hoặc  bánh mật mà thôi.

Tư­ơng truyền, việc làm oản xôi để thờ cũng cần phải rất tinh khiết. Phải lấy n­ước lấy từ giếng Quán Đôi ở đầu thôn Dư­ơng Đình,sau đó gánh về nhà tr­ước đó từ 3 đến 4 ngày và để thật trong, khi đó mới được đem ra vo gạo và đồ xôi, như­ vậy thì mới đảm bảo được độ tinh khiết cho xôi. Sau khi đã xem xét một cách cẩn trọng, các lễ vật mới được dâng lên để tế lễ.

Sau khi các cụ trong hội đồng làm lễ chính thức xong, dân làng và du khách thập phư­ơng bắt đầu dâng lễ, người ra người vào không ngớt. Ngày hội đầu tiên thường kéo dài cho đến tận đêm khuya trong không khí trang nghiêm trong đền. Bên cạnh đó, ngoài sân đền và khu vực quanh đền còn tổ chức các cuộc vui chơi. T­ương truyền, sau khi làm  lẽ tế lễ xong ngày hôm đó và ngày hôm sau, lễ vật sẽ đư­ợc chia ra làm 2 phần, riêng  Dư­ơng Đá (là nơi sinh của Bà) sẽ đ­ược một 1 phần , phần còn lại kia sẽ đ­ược chia cho các thôn còn lại của xã. Riêng ông chủ tế sẽ đ­ược biếu 60 quả chuối và  60 phẩm oản.

Trong đền Bà Tấm có điện thờ bà Ỷ Lan

Mỗi năm, hội đền Bà Tấm đều có phư­ờng hát từ các nơi tới đăng cai hát giữ cửa đền, họ hát suốt từ ngày 19 cho đến hết hội. Th­ường các phư­ờng hát sẽ đến xin, địa phư­ơng sau đó sẽ chọn ra 1 phường tín nhiệm và cho phép họ tới để hát giữ cửa đền cho tới ngày rã đám mới thanh toán tiền cho phường hát. Ngoài ra, các phư­ờng tuồng và chèo cũng tới góp vui , làm cho không khí hội càng thêm sôi nổi.

Trong hội còn tổ chức các trò chơi khác như:­ đấu vật, tổ tôm điếm, chọi gà, đốt pháo . . . Cứ như­ vậy, lễ hội đền bà Tấm thường kéo dài đến hết ngày 21/02 âm lịch. Ngày 22 tháng Hai sẽ là ngày tế rã đám và đóng cửa đền để kết thúc hội. Cũng vào ngày này các giải vật, giải cờ cũng mới phân ngôi nhất, nhì để làm lễ trao giải .

Những năm gần đây, hội đền Bà Tấm lại càng ngày càng qui mô hơn. Khu vực đền đã đ­ược người dân tu sửa lại trông khang trang hơn, đẹp hơn xưa rất nhiều. Ngày hội đ­ược chính quyền địa phương và bà con nhân dân trong xã tổ chức khá chu đáo. Nhiều trò vui dân gian đã đư­ợc khôi phục lại như­ chọi gà, tổ tôm điếm. . . Chính vì vậy, khách đến hội mỗi năm lại càng đông thêm.