Lễ hội làng Gừa tại Hà Nam

Đình làng Gừa thuộc địa phận xã Liêm Thuận, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam, là nơi thờ một vị tướng tài giỏi của vua Đinh Bộ Lĩnh là Trương Nguyên, một người con của làng Gừa. Khi ông qua đời, vua Đinh đã cho ruộng cấy, cắt đinh phu giao, lập đình thờ cúng Trương Nguyên tại đình Làng Gừa. Hội làng Gừa diễn ra vào ngày mồng 4 tháng Giêng âm lịch hàng năm, nhằm tôn vinh công lao to lớn của vị tướng tài giỏi này.

Trò cướp cầu trong Lễ hội làng Gừa tại Hà Nam

Hiện nay, lễ hội làng Gừa có tế lễ, rước xách và tổ chức các trò vui chủ yếu thể hiện tinh thần thượng võ như đánh vật, đánh đu, cướp cầu, chém mía. Ban đêm sẽ có biểu diễn văn nghệ hát chèo tuồng, đa phần là các tiết mục do dân làng tự biên, tự diễn. Trống lễ, trống hội, trống rước, trống chèo vang lên suốt ngày đêm lại càng khiến cho khí thế của ngày hội càng thêm tưng bừng, náo nhiệt.

Lễ hội đình Làng Gừa còn có hấp dẫn bởi trò chơi cướp cầu. Có truyền thuyết kể rằng, khi tướng Trương Nguyên từ Hoa Lư - Ninh Bình về quê nhà có mang theo một quả cầu, là một dụng cụ để binh sĩ luyện tập. Khi về làng ông đã bày thành trò chơi cướp cầu cho toàn dân. Đến ngày nay, trong lễ hội thờ Trương Nguyên, trò cướp cầu đã trở thành một trong những nghi lễ quan trọng nhất. Quả cầu này được làm bằng gỗ, có kích thước xấp xỉ một quả bóng chuyền, được sơn son thếp vàng trông rất sặc sỡ, và có vẽ mây sóng trang trí trên bề mặt. Quả cầu này được xem là thánh vật của làng Gừa, đến nay đã nó đã bị tróc sơn, các hoa văn, họa tiết cũng đã bị mờ, không còn rõ nét. Hàng năm, chỉ vào dịp lễ hội mới được mang cầu này ra chơi và trò cướp cầu sẽ trò đầu tiên để khai cuộc.

Người dân vui trẩy hội làng Gừa

Từ mờ sáng ngày mồng 4, cửa đình đã mở cửa, các bóng đèn được thắp sáng, khói hương cũng nghi ngút. Trống nổi giục giã như giục dân làng hãy tạm gác mọi việc để về đình. Làng sẽ chọn ra một lão nông hoặc một người có chức sắc, phải là người có gia đình thuận hòa, trên dưới hòa thuận, làm chủ tế. Đúng vào giờ tỵ, trò cướp cầu sẽ chính thức bắt đầu. Đội nào thắng cuộc sẽ được phép vào cung hồi trống, tế thánh khai hội và người dân tin rằng năm đó đội thắng cuộc sẽ ước gì được nấy.

Ý nghĩa của trò cướp cầu không chỉ là để tôn vinh vị anh hùng Trương Nguyên mà còn là để thể hiện tinh thần thượng võ, có người còn nói tới dấu vết của tập tục thờ thần mặt trời trong đời sống của người Việt cổ.

Các cụ bà đội lễ vào đình làng Gừa