Lễ hội đâm trâu của người Bana tại Đăk Lăk

Theo tục lệ của đồng bào người Banar, Jrai, vào mùa xuân hàng năm dân làng sẽ tổ chức một lần lễ hội đâm trâu tại nhà rông của bản, mọi chi phí để tổ chức hội đều do dân làng đóng góp lại. Một già làng có uy tín sẽ được chọn làm chủ trì ngày hội, ông sẽ đứng gần cột buộc trâu.

Những nam thanh nữ tú cầm chiêng, cồng, múa sẽ đứng phía sau già làng. Những nam thanh niên có nhiệm vụ đánh trống, cồng, chiêng trong ngày hội đều phải chít khăn đỏ trên đầu, mặc áo ngày lễ dành cho con trai và đóng khố. Nữ thì mặc áo phia, váy koteh ( một loại áo, mặc ngày hội dành riêng cho con gái). Các già làng và thanh niên trai tráng trong làng sẽ chọn một bãi đất rộng, bằng phẳng, cách buôn làng không xa để mời thần linh về chứng kiến. Gưng gồm có cây nêu, cột buộc trâu và một vài cây cột để trang trí. Cây nêu được làm bằng tre vút thẳng và dựng ở giữa. Một cột chính được làm bằng cây Xmuôn hay cây Pleng, được chôn vững để buộc trâu. Xung quanh cây nêu người ta sẽ trồng từ 4 - 8 trụ gỗ hình tròn cao chừng 2 - 3 mét, có đường kính hơn nửa gang tay, và được kẻ trang trí với nhiều gam màu mạnh như đỏ, xanh, đen, trăng. Các trụ gỗ được bố trí khoảng cách khá đều nhau, xếp cẩn thận theo hình hoa thị đối xứng, trên có buộc các đoạn dây rừng để tạo thế liên hoàn, vững chắc hơn. Trên ngọn của cây nêu có những thanh ngang chẻ ra tứ phía, mỗi đầu thanh đều có vòng tre như hình mặt trời. Những đọan dây được tết, những tam giác được đan bằng lạt tre, những chùm ống chuông gió... lủng lẳng ở dưới các vòng mặt trời. Trên cao nữa, ở gần chỗ túi thiêng là tượng trưng cho sức mạnh và  trí tuệ là hình ảnh cách điệu của chim Kring (đại bàng) để tượng trưng cho sứ giả của hạnh phúc.

Lễ hội đâm trâu của người Bana tại Đăk Lăk

Lễ hội thường diễn ra trong 3 ngày 3 đêm. Vị tộc trưởng và thầy cúng hay già làng sẽ làm chủ lễ hiến tế. Ngày thứ 2, một dàn chiêng gồm 8, 10 hoặc 12 chiêng đồng sẽ tấu lên những giai điệu trầm hùng hòa quyện với tiếng trống lớn Bnưng. Những nam thanh niên trong làng đều cởi trần, đóng khố, tay cầm một cái gậy múa Kơ-tếch, giành riêng trong lễ hội đâm trâu. Những thanh niên khoẻ mạnh hơn, đầu được chít khăn đỏ, tay cầm một chiên gươm sắc, sáng loáng lao ra. Nam thanh niên này vừa múa chiên gươm, vừa đi vòng tròn quanh đàn trâu để lừa trâu thừa dịp đâm trâu.

Sau cuộc nhảy múa vui vẻ, họ sẽ đâm trâu. Khi con trâu bị đâm đã tắt thở, thầy cùng đem cái chiên nồi đồng nhỏ ra để hứng huyết trâu rồi hòa với rượu, bộ phận đao kiếm thực hiện xẻ thịt trâu. Sau khi làm thịt trâu xong, họ sẽ chia đều thịt cho từng bếp trong buôn làng. Còn giữ một phần thịt trâu lại để uống rượu chung tại nhà rông.Thịt trâu sau khi được xẻ ra, sẽ được chia đều cho các bếp ở trong buôn.Thịt trâu cùng Giàng được bày riêng ra thành năm nhóm ở trên bàn thờ và vẩu rượu pha tiết trâu. Buồng gan của con trâu sẽ được chia nhỏ ta cho trai làng ăn với quan niệm để tăng thêm sức mạnh. Cuộc vui mùa hát lại tiếp tục quanh đống lửa đỏ rực. Người già trong buôn thì uống rượu, hát H'mon, thanh niên nam nữ chưa vợ, chưa chồng thì tìm đến nhau, nhảy múa cho tới khi ngọn lửa tàn đi, đến lúc mặt trời lên...Những ngày diễn ra lễ hội đâm trâu, cũng chính là những ngày hội của nghệ thuật cồng chiêng của Tây Nguyên, vì nhiều nhà sẽ đem bộ cồng chiêng của gia đình mình tới tham dự. Lễ hội đâm trâu như một món ăn tinh thần và là nét văn hóa dân gian đặc sắc của người Banar, đã làm giàu sắc thái văn hóa của dân tộc Việt Nam.

Thanh niên trong buôn đang thực nghi lễ đâm trâu