Lễ hội tưởng niệm Cao Lỗ Vương tại Bắc Ninh

Theo những ghi chép, thần tích vẫn còn lưu truyền, Cao Lỗ là người quê ở Lục Đầu- Bình Than, trong cuộc chiến đánh đuổi quân giặc Triệu Đà đã bảo vệ nước Âu Lạc, nhưng sau đó ông đã anh dũng hy sinh tại chân thành Cổ Loa, thi hài của ông được hổ tha về quê. Dân làng khi phát hiện thi hài của Cao Lỗ liền kéo nhau ra đánh đuổi hổ và cứ hành lễ mai táng ông, dấu tích xưa vẫn còn đó chính là lăng mộ ông được xây dựng tại làng Tiểu Than. Đền thờ Cao Lỗ tại làng Đại Trung, lăng mộ Cao Lỗ Vương, đình làng Tiểu Than đều được Nhà nước công nhận là di tích lịch sử văn hoá của Quốc gia.

Vào ngày mồng 10 tháng Ba âm lịch- cũng chính là ngày sinh của Cao Lỗ Vương, người dân của bảy làng quanh vùng sẽ cùng nhau tổ chức tế lễ tại đền Đại Trung, sau đó mỗi làng sẽ tổ chức lễ hội riêng theo tục lệ để bày tỏ sự thành kính và lòng biết ơn đối với công đức của vị danh tướng Cao Lỗ. Lễ hội của làng Tiểu Than có những nét riêng và vô cùng độc đáo. Ngày mồng 9 tháng Ba, người dân làng sẽ tổ chức rước Long Đình và nhiều lễ vật về lăng mộ Ngài để làm lễ tuyên văn, tiếp theo sẽ tiến vào nhà cụ Thủ sắc (người được chọn giữ sắc thờ của làng) rước văn về đình.

Sáng ngày mồng 10 dân làng sẽ tiến hành rước song hành kiệu và các lễ vật xuống đền để làm lễ tế chung. Đám rước được cử hành rất uy nghiêm gồm trống khẩu, quạt, lọng, chiêng trống, cờ hội, long đình, bát bửu, súng lệnh...

Lễ dâng lễ vật lên Cao Lỗ Vương

Trong những ngày diễn ra lễ hội, dân làng sẽ tổ chức nhiều hoạt động khác như các trò chơi dân gian đấu vật, hát cô đầu, tam cúc điếm... đặc sắc nhất phải kể đến trò múa bông, đuổi bệt, đã là những trò chơi cổ truyền trong những dip lễ hội nơi thôn quê. Tương truyền cây bông thường được làm bằng tre, được vót như đũa bông và chia làm ba đoạn với sáu phôi bông. Người múa bông là một cô thôn nữ thanh tân diện trang phục áo the có thắt lưng bó cạnh, hai tay cầm 2 cây bông và múa theo nhịp trống. Mỗi tiết mục múa sẽ diễn ra trong khoảng hơn nửa tiếng, trước khi kết thúc cô gái này sẽ đưa cây bông lên miệng rồi ngậm một vài sợi phôi, sau đó vứt cây bông ra, dân làng sẽ tranh nhau đến cướp. Ai cướp được coi như năm ấy gia đình và dòng tộc sẽ gặp được nhiều may mắn và tốt lành. Với trò “Đuổi bệt” hay là đuổi hổ vẫn được người dân lưu truyền để tái diễn lại sự tích dân làng đuổi hổ để bảo vệ thi hài Cao Lỗ Vương để an táng. Vào ngày hội, dân làng sẽ đặt một cái bàn ngay trước nhang án, sau đó quây màn để tượng trưng như một quán rượu. Trong màn, một bậc cao niên sẽ đóng vai một ông chú đang uống rượu say, và bên ngoài có một bé trai và một bé gái. Khi vị quan viên này cầm sách đọc và bài “Văn dã”, hai cháu bé sẽ đọc lại theo từng nhịp, hết mỗi đoạn lại xoay 3 vòng. Bên ngoài, một thanh niên đội lốt hổ đang lấp ngoài đầu đình cầm một cành cây che kín. Khi vị quan viên này đọc xong bài văn dã, ba chú cháu sẽ cùng cầm gậy ra đuổi hổ. Người và hổ sẽ giao tranh 3 vòng xung quanh đình, sau khi hổ mệt bỏ chạy vào Miễu (khu vực lăng mộ Cao Lỗ Vương), ba chú cháu sẽ lấy lốt hổ mang đốt đi tượng trưng cho việc đã giết được con hổ và giành lại thi hài của Cao Lỗ Vương và dân làng lại đem đi an táng tại Miễu.

Trai tráng trong làng khiêng kiệu trong ngày Lễ hội tưởng niệm Cao Lỗ Vương tại Bắc Ninh

Ngày nay, lễ hội tưởng niệm Cao Lỗ Vương vẫn được 7 làng cùng nhau tôn thờ và cùng phối hợp tổ chức nhiều nghi thức tế lễ, rước sách rất uy nghiêm tại đền, cùng các hoạt động văn hoá, trò chơi dân gian và trò giải trí tại đình chùa làng, thể hiện truyền thống của người Việt uống nước nhớ nguồn.