Hội Lim tại Bắc Ninh

Hội Lim đã trở thành hội hàng tổng (hội vùng) từ thế kỷ thứ 18. Khi quan trấn thủ xứ Thanh Hóa là Nguyễn Đình Diễn, là một người ở thôn Đình Cả, Nội Duệ, xứ Kinh Bắc, đã có công lớn với triều đình, đã được phong thưởng và hưởng bổng lộc. Ông đã tự hiến ruộng vườn và  tiền bạc của mình cho tổng Nội Duệ để trùng tu lại đình chùa, mở mang hội hè nhằm gìn giữ bản sắc của địa phương. Ông còn cho quân lính xây dựng trước khu lăng mộ của mình và đặt tên là lăng Hồng Vân nằm trên núi Lim. Vì có nhiều công lao với người dân nơi đây cộng với việc ông đặt hậu tại chùa Hồng ân, nên khi ông qua đời người dân tổng Nội Duệ đã tôn ông làm hậu thần, hậu Phật hàng tổng. Văn bia lăng Hồng Vân hiện đang được lưu giữ tại đình thôn Đình Cả, đã nêu rõ lai lịch, công trạng và việc thờ phụng quan trấn xử Nguyễn Đình Diễn mỗi năm vào hai dịp là "ngày sinh" và "ngày hóa" của ông tại khu lăng mộ Hồng Vân và chùa Hồng ân nằm trên núi Lim. Song trải qua năm tháng lịch sử, hội Lim ngày nay đã có nhiều lớp văn hóa, ngày nay người ta chỉ tổ chức nghi thức tế lễ hậu thần vào ngày 13 tháng giêng, trùng với ngày hội chùa Lim. Chính vì thế mà có hội Lim và đây chính là hội hàng tổng

Vào ngày Hội Lim người dân trong vùng và khách thập phương nô nức kéo nhau về xem hội

Phần lễ

Ngày 13 tháng giêng âm lịch là ngày hội chính. Vào lúc 8giờ sáng, Hội Lim sẽ được mở đầu bằng lễ rước. Đoàn rước có đông đảo người dân tham gia, đoàn người diện những bộ lễ phục ngày xưa, trông rất sặc sỡ và cũng vô cùng cầu kì, đẹp mắt, đoàn lễ rước kéo dài tới cả gần km.

Trong ngày hội, người ta sẽ tiến hành nhiều nghi lễ và các trò chơi dân gian nổi tiếng, trong đó điển hình là tục hát thờ hậu. Buổi sáng ngày 13 tháng giêng quan viên, hương lão và nam đinh của các làng xã thuộc tổng Nội Duệ sẽ tề tựu đầy đủ về lăng Hồng Vân để tham gia nghi lễ tế lễ hậu thần. Trong khi tế sẽ có nghi thức hát quan họ để thờ thần. Khi hát thờ, các bọn quan họ nam, nữ của tổng Nội Duệ sẽ đứng thành hàng ngay ngắn trước cửa lăng và hát vọng vào. Trong khi hát, chỉ được hát những giọng lề lối với nội dung ca ngợi công lao của thần

Phần hội

Phần hội diễn ra rất vui nhộn và náo nhiệt với nhiều trò chơi dân gian như đấu vật, đấu võ, đấu cờ, thi dệt cửi, đu tiên, nấu cơm. Đặc sắc nhất vẫn là phần hát hội.

Các liền anh liền chị hát quan họ trên thuyền rồng

Được xem là phần căn bản và đặc sắc nhất của hội Lim. Từ điệu hát mời trầu, hát gọi đò cho đến con nhện giăng mùng, con sáo sang sông. Hội thi hát thường được tổ chức vào thời gian gần trưa theo nghi thức du thuyền hát quan họ. Tại một hồ nước nhỏ nằm sát cánh đồng của làng Lim, chiếc thuyền hình rồng đã được sơn màu son thiếp vàng sẽ rời bến chở những liền anh, liền chị mang đến những câu hát đậm đà nghĩa tình cho người xem. Một bên thuyền chở các liền chị, đối diện sẽ là những em nhỏ diện những tà áo tứ thân có màu sắc rực rỡ. Các liền anh sẽ đứng hoặc ngồi sát ở hai phía đầu hoặc cuối thuyền. Tối ngày 12, sẽ tổ chức đêm hội hát thi quan họ giữa các làng Lim và các làng quan họ. Mỗi làng quan họ sẽ dựng một trại tại phần của một khu đất rộng của đồi Lim. Đây là phần hội hấp dẫn nhất của lễ hội Hội Lim.

Hội Lim là một trong nhưng lễ hội lớn nhất của vùng Kinh Bắc ,với những hoạt động văn hóa, văn nghệ phong phú, đặc trưng của lễ hội, gần như hội tụ đầy đủ những hoạt động văn hóa, nghệ thuật và tín ngưỡng tâm linh của con người ở vùng quê Kinh Bắc.