Lễ cầu mùa của dân tộc Tà Ôi tại Thừa Thiên Huế

Nghi thức trong lễ cầu mùa của dân tộc Tà Ôi

Lễ hội thường là tiến hành trên nhà rông và trong sân chung của làng. Chủ lễ phải là một già làng cùng với 7 già làng khác tham gia phụ lễ. Lễ vật dâng cúng gồm có: cây chuối có buồng quả, mía nguyên cả cây, rượu cần, dê, trâu, gà, chuột nướng trong ống tre, xôi, cốm, gạo, cá nướng bằng que... Vật dùng để làm lễ cúng gồm có axom (một chùm sợi xoăn được tước nhỏ từ một cành hóp dùng để vẩy rượu, vẩy nước cúng lên xà nhà) và asiêu (là một khúc gỗ tròn dài khoảng 15 cm, được bổ đôi thành hai mảnh, mặt phẳng của mỗi mảnh sẽ được vẽ bùa chú trang trí) dùng để xin keo (bói âm - dương), ngoài ra còn có kiếm, khiên và dải vải gièng để phủ lên đầu của con trâu trước khi đâm.

Vào buổi sáng ngày thứ nhất của lễ hội, người ta làm lễ xin đất chôn nọc (nêu) để buộc trâu. Chủ lễ và những người phụ lễ sẽ cầm kiếm, khiên, khấn vái, sau đó người chủ lễ úp khiên xuống đất, chỗ xin nọc để buộc trâu. Đó là chỗ để dựng cây nêu chính. Khi dựng xong nọc buộc trâu, người ta tiếp tục dựng nọc buộc lợn và nọc buộc dê (cây nêu phụ), những con vật sẽ bị giết thịt để làm lễ vật cúng trời và cúng bên khô - bên nước. Các lễ vật cúng khác để cầu mùa bao gồm có: gùi lớn, gùi nhỏ (achói, até), khiên, kiếm, cồng, chiêng, ché, gạo... cùng với bánh nếp đã được bóc vỏ và cá nướng, mỗi thứ một ít. Sau những nghi thức cúng xin dựng nêu, người chủ lễ tay cầm ống tre ngắn (trong có đựng cám gạo và nước) có cắm axom vừa khấn, vừa đổ ống cám gạo xuống chân nọc buộc trâu trong tiếng tù và , cồng chiêng và tiếng hô hú. Tiếp đó, một nhóm sẽ được tách ra và đi đầu là phụ lễ tiến về phía núi, vừa đi vừa vung gạo lên trời và khấn mời các thần linh về dự hội với buôn làng. Khi trở lại sân chung, tất cả đoàn sẽ bắt đầu nhảy múa, di chuyển quanh sân theo chiều ngược với chiều kim đồng hồ, sau đó lên nhà sàn để bắt đầu làm nghi lễ Vung cơm trộn lá (tượng trưng cho sự cầu mùa được no đủ) và ném axom (thể hiện sự hiển linh chứng giám của đất trời). Những người khác sẽ đưa hai mâm cúng xuống sân và đặt trước mũi trâu. Chủ lễ và phụ lễ tiến hành vung cơm vào đầu con trâu rồi tất cả cùng nhau hô hú.

Lễ Bahs - là lễ mời các Yang về chung vui - là nghi thức tiếp theo được cúng ở trên nhà sàn. Lễ vật cúng gồm có gà luộc, cá nướng, bánh nếp đã bóc vỏ và xôi... Dưới sân mọi người mổ lợn và làm lễ cúng xin phép thần vào ngày hôm sau làm cho lễ đâm dê, đâm trâu. Lễ cúng gồm có 3 mâm, trên có bày đầu lợn, đuôi lợn, một xâu gan lợn, một bát cơm có cắm 2 bánh nếp đã bóc vỏ sẵn và một bát nạp..., ngoài ra còn có một cây chuối nguyên cả buồng, một cây mía và một vò rượu cần đặt ở bên cạnh một bát nhựa cây đang cháy. Sau khi xin keo (bói thẻ gỗ) để được sự đồng ý của các thần linh, thầy cúng cho các mâm cúng lên nhà sàn để làm lễ xua đuổi điều dữ và đón điều tốt lành.

Đặc sắc lễ cầu mùa của dân tộc Tà Ôi

Sáng sớm ngày thứ hai, cả làng đã chuẩn bị nhảy múa (ađứt) để đón khách ở các làng bên sang dự lễ cầu mùa và dự lễ đâm trâu. Đoàn khách tới cùng nhảy múa quanh sân 3 vòng, theo chiều ngược chiều kim đồng hồ. Vừa múa, già làng vừa mời các bạn ăn bánh nếp ăn thịt, và uống rượu. Múa xong những già làng trong đoàn bạn cùng với những già làng chủ nhà lên nhà sàn để chủ lễ mời ăn uống và hội ý phân công ra người sẽ đâm trâu. Sau khi đã nhất trí, các mâm cúng được mang xuống và đặt trước nọc trâu. Các già làng bưng một đĩa gạo và một đĩa hành sống vãi vào con trâu. Một cô gái dỡ gùi lấy vải dâng cho chủ lễ. Chủ lễ đưa tấm vải cho phụ lễ làm phép trên đầu con trâu, rồi cho cất đi. Đến đây, hai già làng sẽ được quyền đâm trâu.

Lễ cầu mùa của dân tộc Tà Ôi

Trâu được mổ ngay tại chỗ. Dê thì được khiêng đi làm thịt. Sau đó người ta lấy đầu trâu, lấy chân trâu sống, đầu dê sống cùng với thủ, gà luộc, đuôi lợn luộc và các lễ vật khác, xếp vào bảy mâm, đem đặt xuống gốc nọc trâu để cho già làng cúng và đội múa của làng múa xung quanh.

Sau đó người ta sẽ lấy một cây nêu nhỏ, ở giữa có treo một giỏ tre cắm vào trước cây nêu chính rồi sau đó chủ lễ và hai già làng vừa khấn vừa vẩy nước lên giỏ đựng vật cúng ở cây nêu nhỏ. Làm xong, các già làng sẽ cùng nhau ngồi trong lều vải để khấn tập thể. Sau khi khấn, xin keo, ném axom xong, các già làng chia thành hai nhóm cầm theo cây nêu nhỏ, một nhóm đi về phía bờ sông, một nhóm đi về phía núi để khấn với sự phụ hoạ của đội nhạc múa. Cúng xong họ lấy lộc chia nhau và ăn ngay tại chỗ rồi về sân nhà rông. Các vật cúng còn lại sẽ được chuyển lên nhà sàn. Lúc này đội múa bắt đầu hát Ca lơi, thổi tù và tiễn khách cùng với các già làng... và lễ cầu mùa kết thúc

Theo dulichanoi.com