Lễ cấp sắc của người Dao Thanh Phán tại Quảng Ninh

(lehoi.info) - Nghi lễ cấp sắc là một nét văn hóa độc đáo của đồng bào người dân tộc Dao Thanh phán Hoành Bồ. Mọi người con trai của người Dao Thanh phán đều phải làm lễ cấp sắc, đó vừa là nghĩa vụ, lại vừa là bổn phận và vừa là niềm vinh dự, niềm tự hào của mỗi một chàng trai người Dao Thanh Phán… 

Đây là một trong những nghi lễ quan trọng nhất của những người Dao Thanh Phán ở Hoành Bồ. Trong đó có chứa đựng rất nhiều nội dung tư tưởng mang tính giáo dục sâu sắc, thể hiện bản chất tốt đẹp và mang đậm bản sắc của người dân tộc Dao. 

Thông qua nội dung của các bài cúng khấn, của các bài hát trong lễ cấp sắc đã nói lên khát vọng của những con người mong muốn có được một cuộc sống sung sướng và hạnh phúc, thể hiện được những quan niệm về đạo đức, chứa đựng những giá trị nhân bản mang tính hướng thiện và có tác dụng giáo dục sâu sắc. 

Trình tự hành lễ diễn ra như sau: Các bước làm lễ cấp sắc cũng khá cầu kỳ và sẽ kéo dài tới 3 ngày, 3 đêm, nay các thủ tục có thể đã được rút gọn hơn nhưng vẫn phải đảm bảo đủ các trình tự hành lễ. Đầu tiên đó là lễ dâng hương có ý nghĩa là báo cho ông bà tổ tiên, thần linh được biết gia đình có người làm lễ cấp sắc. Đây cũng chính là giờ phút thiêng liêng nhất mở đầu cho thời gian làm lễ kéo dài cũng là lúc không khí tưng bừng nhất và sôi động nhất. Tiếng trống, tiếng chuông và tiếng kèn vang lên rộn rã. Các thầy cúng, những người giúp việc, người được cấp sắc và đặt tên đều cùng nhau nhảy múa theo tiếng nhạc, đã thu hút đông đảo nhân dân trong xóm và ngoài làng cùng đến xem đông như hội. 

Sau lễ dâng hương là đến lễ khai đàn với ý nghĩa là từ giờ phút này mảnh đất này đã trở nên thiêng liêng bởi đã có ông bà tổ tiên thần linh về để ngự giám, bởi vậy tất cả mọi việc làm đều phải thận trọng. Tiếp theo là đến lễ dâng đèn với ý nghĩa dẫn dắt người được cấp sắc đi vào con đường học hành để nâng cao thêm sự hiểu biết… Lễ cấp sắc sẽ kết thúc vào lúc nửa đêm, từ đây mọi nghi lễ còn lại chủ yếu là dành cho người được cấp sắc. Như lễ Thượng quang (lễ tế trời) để nhằm cảm ơn và cầu mong trời sẽ phù hộ cho gia chủ và cho người được cấp sắc, đặt tên gặp mọi điều tốt lành ở trong cuộc sống. Lễ còn có ý nghĩa đó là đón ánh sáng thiêng liêng toả ra từ vị vua có quyền uy tối cao ở trên trời chính là Ngọc Hoàng thượng đế. Bởi vậy, lễ Thượng quang được làm ở ngoài trời vào lúc trời rạng sáng. 

Kết thúc phần lễ, ông thầy cả sẽ cầm tù và giương lên trời cao và thổi liên tục những hồi dài. Tiếng tù và cất lên vang vọng khắp cả bản làng, khắp cả núi rừng trong đêm thanh vắng làm cho cuộc lễ càng trở nên thiêng liêng và huyền bí. Được chứng kiến cảnh ông thầy cúng nhảy múa tế lễ và thổi tù và trong lễ Thượng quang khiến cho ta liên tưởng đến những cuộc tế lễ thần linh của các bộ tộc thời lịch sử xa xưa của loài người. Đó chính là một nét độc đáo mang tính chất nguyên bản của lễ cấp sắc của tộc người Dao Thanh Phán ở Hoành Bồ.

Lễ Giao dấu ấn sẽ được làm ngay sau đó với ý nghĩa từ nay trở đi người được cấp sắc có thể làm thầy được. Nhưng khi đã được trao ấn mộc rồi thì người được cấp sắc vẫn cần phải miệt mài học tập để nâng cao kiến thức nhiều hơn nữa thì mới được trao cho ấn có mực. Kết thúc bài khấn, thầy cả sẽ giao con dấu cùng với 2 mảnh âm dương cho người được cấp sắc. Con dấu và 2 mảnh âm dương được gói ở trong một chiếc khăn tay và được coi như vật bảo bối của gia đình, được cất giữ rất cẩn thận. Sau này nếu người được cấp sắc đi làm thầy cúng thì sẽ mang theo và đem con dấu này ra để dùng. Đây chính là giây phút thiêng liêng và tự hào đối với người được cấp sắc ở trong ngày lễ trọng đại này. Sau đó là đến lễ cấp binh với ý nghĩa từ nay trở đi người được cấp sắc sẽ được cấp một số binh lính để che chở và bảo vệ trong cuộc sống hàng ngày. Tiếp đó sẽ là đến lễ kết hôn với ý nghĩa là để cho Ngọc Hoàng Thượng đế và các thần linh chứng giám và nhận người vợ của thầy ở trên dương gian trần thế cũng là vợ của thầy ở cõi âm, để sau này khi qua đời vợ chồng thầy vẫn được ở bên nhau… 

Hiện nay ở một số xã vùng cao như Đồng Sơn, Đồng Lâm, Kỳ Thượng của huyện Hoành Bồ, những gia đình dân tộc người Dao Thanh Phán có điều kiện hơn về kinh tế vẫn tổ chức lễ cấp sắc cho con cháu trong gia đình, trong dòng tộc mình. Tuy nhiên, ở nhiều địa phương khác đến nay đã không còn tổ chức lễ cấp sắc thường xuyên như trước đây nữa vì nhiều lý do về nhận thức và cả về kinh tế. Xác định đây chính là một di sản quý, tỉnh Quảng Ninh cần có biện pháp cụ thể để bảo tồn và phát huy tốt lễ cấp sắc này trong thực trạng di sản đang bị biến dạng và có nguy cơ bị mai một dần trong đời sống ngày hôm nay./. lehoi.info tổng hợp