Nghệ An: Bảo tồn lễ hội dân gian gắn với cư dân miền biển

Theo các nhà nghiên cứu, loại hình lễ hội dân gian gắn với cư dân miền biển là lễ hội của một nhóm cộng đồng, sinh sống trên cùng một địa bàn, gắn liền với nghề đánh bắt thủy, hải sản. Ngày nay, lễ hội dân gian của cư dân miền biển đã đóng góp một phần quan trọng trong việc làm phong phú thêm và tạo nét đặc trưng cho văn hóa biển Nghệ An.

Đền Vạn Lộc ở phường Nghi Tân, thị xã Cửa Lò, Nghệ An được nhà nước xếp hạng di tích lịch sử Quốc gia là nơi thờ Thái úy Quận công Nguyễn Sư Hồi, người đã có công chiêu dân, lập ấp và lập nên làng Vạn Lộc cách đây 505 năm. Để tưởng nhớ công ơn của ông, sau 3 năm ngày mất của ông, nhân dân nơi đây đã xây dựng đền thờ ông.

Lễ rước trong Lễ hội đền Vạn Lộc (Cửa Lò).

Vào mỗi dịp Tết đến xuân về, nhân dân vùng biển Cửa Lò lại long trọng tổ chức Lễ hội đền Vạn Lộc để tưởng nhớ công ơn của Thái uý Quận công Nguyễn Sư Hồi và cầu cho sóng yên, biển lặng, mùa màng bội thu, cá tôm đầy khoang, cuộc sống người dân ấm no, hạnh phúc. Trong Lễ hội, bên cạnh việc tế thần, nhân dân vùng Vạn Lộc còn mở hội rước sắc và tổ chức đua thuyền truyền thống, tổ chức giao lưu văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao nhằm ôn lại không khí hào hùng của các tướng sĩ thời nhà Lê khi ra quân trấn giữ biên ải, đồng thời làm nhịp cầu để nối quá khứ với hiện tại và tương lai.

Trao đổi với PV, bà Nguyễn Thị Hải Yến, Phó Chủ tịch UBND phường Nghi Tân cho biết: “Việc tổ chức Lễ hội đền Vạn Lộc đã đáp ứng được nguyện vọng vè văn hóa tâm linh của đông đảo người dân vùng biển Cửa Lò và du khách thập phương. Thông qua Lễ hội đã góp phần tuyên truyền quảng bá tiềm năng du lịch Nghệ An nói chung và du lịch biển Cửa Lò nói riêng. Đồng thời, lễ hội cũng góp phần giới thiệu bản sắc văn hóa truyền thống của vùng đất, con người, thiên nhiên, các điểm, tour, tuyến du lịch và các sản phẩm du lịch Cửa Lò tới du khách trong và ngoài nước”.

Lễ hội đền Vạn Lộc chỉ là một trong nhiều Lễ hội dân gian gắn với cư dân miền biển được tổ chức hàng năm ở Nghệ An. Các lễ hội ở Nghệ An có đặc điểm nhiều về số lượng, phong phú về loại hình, đa dạng về đối tượng tín ngưỡng. Hầu như tháng nào trong năm tại Nghệ An cũng diễn ra các lễ hội lớn nhỏ, nhưng tập trung nhất vẫn là lễ hội mùa xuân. Có nhiều lễ hội thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước đến tham dự như Lễ hội đền Vạn Lộc (Cửa Lò), Lễ hội đền Cờn (Quỳnh Lưu)…

Lễ Yết cáo tại Lễ hội Đền Cờn, Quỳnh Lưu, Nghệ An.

Nghệ An cũng là khu vực có rất nhiều đền, miếu thờ thần biển như Tứ vị thánh nương, Hà Bá, Long Vương, cá Ông… Trong đó, các miếu, đền ven biển Nghệ An có thiết chế văn hóa phong phú, chặt chẽ, mang dáng dấp quen thuộc của một làng quê nông nghiệp truyền thống do đó nó có thể đi vào đời sống cư dân hết sức tự nhiên.

Từ cuộc sống sinh động, các ngư dân Nghệ An đã sáng tạo linh hoạt các lễ hội phù hợp với nhu cầu nghề nghiệp và đáp ứng nhu cầu về đời sống văn hóa, tinh thần, tâm linh của mình. Lễ hội dân gian gắn với cư dân miền biển không chỉ cuốn hút ở sự náo nhiệt mà còn bởi những nghi thức tôn nghiêm và thuần Việt được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác như các Lễ tế, rước, trò vui, hát xướng, thả cá… 

Lễ hội cầu ngư bên bờ biển Quỳnh Phương, Nghệ An.

Lễ hội dân gian gắn với cư dân miền biển ở Nghệ An còn hướng đến các đối tượng thiêng liêng là những thiên thần và nhân thần, mà thực chất là hình ảnh hội tụ và kết tinh những phẩm chất cao đẹp của những người đi tiên phong trong công cuộc khai hoang mở làng, mở nước, những vị anh hùng trong cuông cuộc chống giặc ngoại xâm hay có công chống thiên tai, cải tạo thiên nhiên, xây dựng cuộc sống mới. Đặc điểm nổi bật của lễ hội dân gian miền biển là sự gắn liền với nghề nghiệp xưa của ngư dân nơi đây, trong đó có nghề đánh bắt hải sản. 

Ông Phan Hữu Lộc, Trưởng phòng Xây dựng nếp sống văn hóa thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nghệ An cho biết, trong thời gian tới, tỉnh Nghệ An sẽ đưa việc tổ chức lễ hội dân gian trở về đúng nguyên nghĩa cho nhân dân và tỉnh chỉ quản lý về mặt nhà nước. Với quy định này, tỉnh đã tạo mọi điều kiện để nhân dân đến với các lễ hội dân gian, hưởng thụ các giá trị văn hóa tâm linh và làm phong phú thêm đời sống vật chất, tinh thần cho mọi người.