Lễ hội đền Chúa xã Cổ Nhuế tại Hà Nội

Chùa Anh Linh và đền Chúa ở thôn Viên thuộc xã Cổ Nhuế, huyện Từ Liêm , Hà Nội, là hai di tích kiến trúc đền chùa gắn liền với sự kiện lịch sử thời Trần chống giặc ngoại xâm Nguyên Mông, ngoài ra còn gắn liền với việc công chúa Túc Trunh- con gái của Vua Trần Thánh Tông, chiêu dân để lập ấp thành làng Việt Cổ tại vùng đất Cổ Nhuế. Hàng năm, cứ đến ngày 30 tháng 7 đền chùa lại mở cửa để mở hội, đến hết ngày mồng 1 tháng 8 âm lịch thì đóng cửa chùa, vãn hội.

Đoàn lễ rước Chúa Bà với trang phục rực rỡ

Tương truyền, sau khi quân ta chiến thắng quân Nguyên Mông lần thứ nhất (vào năm Mậu Ngọ - 1258), vì muốn phát triển nền sản xuất để nhân dân có cuộc sống ấm no, quốc gia hưng thịnh, Vua Trần đã xuống chiếu lệnh cho các vương hầu, công chúa đi chiêu dân phiêu tán, khai khẩn đất hoang, mở rộng vùng đất ven kinh thành Thăng Long. Theo chiếu chỉ của vua Trần, con gái Vua Trần Thánh Tông (1240 -1290) - công chúa Túc Trinh đã rời cung điện, di chuyển về vùng phía Tây Bắc của kinh thành Thăng Long để chiêu dân. Công chúa Túc Trinh đã bỏ tiền bạc phát chẩn, cấp tiền cho dân nghèo để dựng nhà, khai hoang đất đai, làm ăn sinh sống và gây dựng thành làng, xóm. Sau khi làng Cổ Nhuế Viên được thành lập, công chúa Túc Trinh đã chuyển đến làng An Nội thuộc xã Liên Mạc, huyện Từ Liêm để tiếp tục làm việc ân đức.

Sau này, vào ngày mất của công chúa Túc Trinh, người dân hai làng An Hội và Cổ Nhuế đã tổ chức lễ hội để tưởng nhớ đến bà. Đêm ngày  30 tháng Bảy âm lịch hàng năm, dân hai làng sẽ làm lễ mở cửa đền. Vào giờ Tý của ngày mồng 1 tháng Tám âm lịch hàng năm, sẽ cử hành lễ cúng thức và mộc dục. Lễ mộc dục thường do một vị bô lão có uy tin trong làng cử hành, ông phải mặc trang phục chỉnh tề, đầu có đội khăn xếp, quần trùng, áo dài, chân mang hài vân sảo, tất cả đều màu đỏ. Vị bô lão này sẽ thay mặt cho cả dân làng làm việc ân đức với Chúa, chính vì vậy vị bô lão này phải tuân thủ các điều kiêng kỵ như ăn chay cả  tháng trước ngày hội, không được ngủ chung với phụ nữ... Nước được dùng trong lễ mộc dục phải là nước mưa tinh khiết đun với ngũ vị hương. Người nấu nước dùng trong lễ mộc dục là đàn bà và cũng phải ăn chay, nằm mộng trước cả tháng. Trước khi cử hành lễ, vị bô lão này sẽ rửa tay được gọi là quán tẩy, sau đó ông vẩy nước hoa, vào người, rồi xoa lên mặt, đầu và hai cánh tay, được gọi là tẩy uế.

Lễ hội đền Chúa xã Cổ Nhuế tại Hà Nội

Sau khi làm lễ mộc dục cho Chúa Bà xong, các đồ mã cũ được đem đi đốt, dâng đồ mới lên Chúa Bà. Người dân trong làng tranh nhau để được mang y phục cũ của Chúa Bà về để để trên bàn thờ tổ tiên gia đình với ý nghĩa: Chúa Bà sẽ phù hộ cho gia đình làm ăn hưng thịnh, tránh những điều tai ương hoặc họ se thành sợi rồi buộc vào cổ tay, chân hoặc đeo ở cổ cho trẻ nhỏ để đi đêm không sợ bị ma quỷ quấy nhiễu, đêm ngủ không bị giật mình. Các cụ bà cũng lấy một miếng vải áo của y phục cũ của Chúa Bà khâu ở vạt áo của mình hoặc buộc vào tràng hạt để đeo với mong cầu khi chết sẽ được Chúa Bà giúp sức đưa về cảnh tây phương cực lạc.

Lễ mộc dục kết thúc sẽ đến lễ cúng thức, ông chủ tế đứng lên đọc chúc văn, nội dung là lời ca ngợi công đức của công chúa Túc Trinh, người đã có công lập làng Cổ Nhuế, cầu Chúa Bà ban phúc cho dân làng.

Sáng ngày mồng 1 tháng Tám, lễ cúng phật diễn ra tại chùa Anh Linh, sau đó sẽ sẽ ;à ;ễ khai quang ở đền Chúa. Ngày giỗ Chúa còn được gọi là cúng đối kỵ, có dâng lục cúng gồm: quả, đăng, thực, hương, hoa, trà. Lễ cúng thực gồm Cơm tẻ  được nấu bằng gạo lật, muối vừng, giá luộc,  trám đen muối, canh đậu xanh,  tương,  sau nghi lễ cúng thực xong sẽ dâng chè lam, chè kho và kẹo lạc lêm Chúa Bà.

Màn biểu diễn múa lân và đốt pháo

Vao ngày giỗ Chúa, người dân trong làng sẽ làm cỗ chay và ăn chay. Những sản vật do từng nhà sản xuất được sẽ được đem dâng lễ tại đền như: dừa, lựu, mít, cam, mía, khoai luộc... Ngoài ra, trong ngày này các gia đình nằm trên trục đường xã Cổ Nhuế - Chèm phải sắm hoa quả, đèn nến, vàng, hương, oản... bày lên một cái bàn nhỏ đặt ở trước nhà gần rệ đường để dâng lên Chúa Bà để xin bà ban cho sức khỏe và an khang, thịnh vượng.