Hội đền Bà Chúa tại Hà Nội

Đền Bà Chúa thờ công chúa Túc Trinh, con gái vua Trần Nhân Tông người có công giúp dân làng khai hoang, lập làng. Tương truyền, sau đại thắng quân Nguyên Mông lần thứ nhất (năm 1258), vua Trần xuống chiếu cho các vương hầu, công chúa chiêu tập phiên tán khai khẩn đất hoang, mở rộng kinh thành, phát triển sản xuất. Theo chiếu chỉ vua cha, công chúa Túc Trinh rời khỏi cung điện nguy nga ra ngoại thành, về phía làng Noi cổ (nay là xã Cổ Nhuế) phát chẩn tiền bạc, cấp vốn cho dân nghèo dựng nhà, vỡ đất trồng cây, làm ăn sinh sống. Dần dần thành xóm, thành làng. Sau khi lập làng Cổ Nhuế Viên, công chúa Túc Trinh đến làng An Nội, xã Liên Mạc, huyện Từ Liêm giúp dân làng khai hoang, ổn định cuộc sống. Công chúa Túc Trinh qua đời ngày 2/8 âm lịch. Đến ngày kỵ của bà, dân làng tổ chức lễ hội để tưởng nhớ công ơn khai hoang phục hóa, tạo dựng xóm làng của bà. 

Hội đền Bà Chúa được tổ chức trong 3 ngày ở hai làng An Hội và Cổ Nhuế. Sáng ngày 30/7, đội kiêu nam bao sái kiệu và chuyển giá văn ở đình về đền. Sau đó, đội tế lễ mang lễ lên mộ Chúa để làm lễ cáo Chúa tại đền. Buổi chiều hôm đó, ban tế và đội dâng hương An Hội cúng tế Chúa. Đến đêm, các cụ cao niên trong đội tế làm lễ mở cửa đền.

Rạng sáng ngày 1/8, bắt đầu thực hiện lễ mộc dục và cúng thức.  Lễ mộc dục do các cụ bô lão trong làng đảm nhiệm, trang phục lễ hội truyền thống chỉnh tề, quần trùng áo dài, đầu đội khăn xếp... Nước dùng trong lễ mộc dục phải là nước mưa tinh khiết nấu với ngũ vị hương. Trước khi làm lễ mộc dục, các vị bô lão phải rửa tay sạch sẽ gọi là quán tẩy, vẩy nước hoa vào người gọi là tẩy uế. Sau khi tiến hành lễ mộc dục cho Bà Chúa, các bô lão mang đốt đồ mã cũ, dâng đồ mã mới. Sau đó, chủ tế đọc chúc văn ca ngợi công đức của công chúa Túc Trinh với dân làng, cầu xin hồng ân của trời đất, Phật, Thánh, Chúa Bà ban phúc lành quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa.

Ngày 2/8 ngày giỗ Chúa gọi là cúng đội kỵ, có dâng lục cúng: hương, trà, hoa, quả, thực, đăng. Lễ cúng gồm có cơm tẻ nấu bằng gạo lật, muối vừng, trám đen muối, giá luộc, tương, canh đậu xanh.  Sau lễ cúng thực, dân làng dâng chè kho, chè lam, kẹo lạc... Ngày giỗ Chúa, toàn dân làm cỗ chay và ăn chay. Sau lễ khai quang, các đoàn là các xã lân cân, người dân địa phương và du khách thập phương vào dâng hương lễ Chúa đến tận xế chiều.