Lễ giỗ Thủ khoa Nguyễn Hữu Huân tại Tiền Giang

Đền thờ Nguyễn Hữu Huân

Thủ khoa Nguyễn Hữu Huân sinh ra vào năm Canh Dần (1830) ở tại làng Tịnh Hà, tổng Thanh Quơn, Kiến Hưng, Định Tường (nay là xã Mỹ Tịnh An, Chợ Gạo, Tiền Giang) trong một gia đình nông dân khá giả ở trong vùng. Từ thuở nhỏ, Nguyễn Hữu Huân đã nổi tiếng thông minh, học giỏi. Vào năm 1852, dưới triều vua Tự Đức, ông đã thi Hương tại Gia Định và đậu thủ khoa được bổ làm Giáo thụ, tức Đốc học ở huyện Kiến Hưng, tỉnh Định Tường. Khi thực dân Pháp xâm lược nước ta, ông đã bỏ chức Giáo thụ, từ biệt gia đình, liên kết với các sĩ phu yêu nước, chiêu mộ nghĩa binh đứng lên chống giặc ngoại xâm.

Lễ giỗ Thủ khoa Nguyễn Hữu Huân

Vào đầu năm 1862, giặc Pháp đánh úp. Ông đã bị bắt và giải về Sài Gòn. Đích thân tên việt gian Đỗ Hữu Phương (tức Tổng đốc Phương) đã dùng mọi thủ đoạn mua chuộc. Ông từ chối và khôn khéo tìm mọi cách để trở lại hoạt động, liên kết với nghĩa quân Trương Định khởi nghĩa. Tháng 6 năm 1863, giặc phát hiện ra căn cứ hoạt động của ông tại Thuộc Nhiêu - Cai Lậy nên đã bao vây càn quét. Ông và Thiên Hộ Dương đã chạy thoát về căn cứ Bảy Núi. Dựa vào điều ước Nhâm Tuất (năm 1862), Pháp gửi tối hậu thư buộc quan tỉnh An Giang phải nộp Thủ Khoa Huân và Thiên Hộ Dương. Thiên Hộ Dương trốn thoát được về căn cứ Đồng Tháp Mười còn Thủ Khoa Huân đã bị bắt (lần hai), bị kết án 10 năm khổ sai và đày ông ra đảo RéUNI0N. Sau 7 năm tù, chúng đã đưa ông về quản thúc tại nhà Đỗ Hữu Phương, cử ông làm Giáo thụ và dạy bảo “sinh đồ” ở Chợ Lớn với hy vọng lôi kéo được ông về phía chúng. Nhưng ông đã lợi dụng điều kiện dạy học để liên lạc với các sĩ phu yêu nước và chuẩn bị khởi nghĩa. Vào năm 1875, trong một trận giao tranh với giặc, Đốc binh Hương bị Trần Bá Lộc mua chuộc dẫn quân về bắt Nguyễn Hữu Huân tại Chợ Gạo ngày 15 tháng 5 năm 1875 đem giam tại Mỹ Tho (ông bị bắt lần 3). Ngày 19 tháng 5 năm 1875, giặc đem ông về quê Mỹ Tịnh An để hành quyết. Năm ấy ông được 45 tuổi.

Hình ảnh các em học sinh thắp hương tại lễ giỗ thủ khoa Nguyễn Hữu Huân

Sau khi ông mất, để tỏ lòng tôn kính và biết ơn, những người dân địa phương đã lập đền thờ cách nơi ông bị xử trảm. Để tưởng nhớ đến ông, Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền Giang đã cho xây dựng một tượng đài lớn trong công viên ngay cạnh sông Tiền, thuộc trung tâm thành phố Mỹ Tho. Và công viên này cũng chính thức mang tên ông./.